{{text}}
21.12.2020 Полацк
Хто гэтыя чатыры сястры Сафіі, старэйшая з якіх у Канстанцінопалі, сярэднія ў Кіеве ды Ноўгарадзе, а малодшая ў Полацку? Здагадаліся? Ну вядома, гаворка ідзе пра чатыры храмы ў гонар Святой Сафіі. Будаўнікамі трох з іх былі нашчадкі хрысціцеля Русі Ўладзіміра Святаславіча і полацкай князёўны Рагнеды.
Сафійскі сабор у Полацку быў для свайго часу неверагодным творам чалавечых рук, увасабляў незалежнасць, сілу і моц зямлі полацкай. Упершыню храм згадваецца ў Наўгародскім летапісе 1066 г. Згадваецца храм і ў «Слове пра паход Ігараў»: «Тому в Полотьск позвониша заутренюю в святые Софеи в колокол, а оне в Киеве звон слышаше». Сафійскі сабор маляўніча размесціўся на беразе Заходняй Дзвіны ў Верхнім замку. Стваралі яго візантыйскія майстры ў 1044-1066 гадах на загад князя Усяслава Чарадзея, мудрагеліста пераплятаючы візантыйскія каноны будаўніцтва і традыцыі спрадвечнага полацкага дойлідства.
Невыпадкова Сафійскі сабор цесна звязаны з імем заступніцы беларускай зямлі Еўфрасінні Полацкай, дачкі князя Святаслава-Георгія, малодшага сына Ўсяслава Чарадзея. У 12 гадоў яна прыняла манаскі пострыг і ўсё сваё далейшае жыццё прысвяціла служэнню Богу. На замову Еўфрасінні быў створаны ўнікальны шэдэўр старажытнабеларускага прыкладнога мастацтва - крыж, названы яе імем. Пасля смерці асветніца знайшла спачын у манастыры недалёка ад Іерусаліма, але ў 1187 годзе яе мошчы перавезлі ў Кіева-Пячэрскую лаўру, а ў 1910 годзе - у Полацк, дзе яны і знаходзяцца цяпер.
Лёс Полацкага Сафійскага сабора трагічны. У перыяд Паўночнай вайны са шведамі Пётр I запатрабаваў перадаць храм праваслаўным, але настаяцель збаяўся помсты ўніятаў. Тады Пётр I забіў настаяцеля і манахаў, а храм выкарыстаў як склад, а пасля яго ўзарвалі. У сярэдзіне XVIII стагоддзя Сафійскі сабор перабудаваў ў стылі віленскага барока архітэктар Ян Глаўбіц - фактычна, яго задуму мы і бачым цяпер. На шчасце, нейкім дзівам захаваліся да нашых дзён фрэскі ХІ стагоддзя. Іх знайшлі ў 2013 годзе пры рэстаўрацыі Сафійскага сабора. Навукоўцы мяркуюць, што з вялікай доляй верагоднасці яны былі напісаныя рукой самой Еўфрасінні Полацкай.
Яшчэ адна дзіўная гісторыя звязаная з галоўнай праваслаўнай святыняй Беларусі, крыжом Еўфрасінні Полацкай. Падчас вайны з Напалеонам 1812 гады французы выкарыстоўвалі храм як стайню і нават не здагадваліся, што ў сцяне знаходзіцца замураваны ў нішы крыж, сапраўдны скарб...
У 1941 годзе пры эвакуацыі каштоўнасцяў крыж Еўфрасінні Полацкай знік і, нягледзячы на шматгадовыя пошукі, след яго так і не знайшлі. У 1997 годзе ювелір Мікалай Кузьміч стварыў дакладную копію рэліквіі. Зараз новы крыж захоўваецца на сваім ранейшым месцы, у Спаса-Прэабражэнскай царкве Полацкага манастыра.
Убачыць Сафійскі сабор у Полацку варта хаця б таму, што гэта адзін з самых ранніх храмаў старажытнай Русі і самы старажытны на тэрыторыі Беларусі. У яго лёсе як у люстэрку адбілася амаль тысячагадовая эпоха!
ПАДАРОЖНІЧАЦЬ - ЗНАЧЫЦЬ ЖЫЦЬ!
Падпішыся на рассылку!
Цікавыя падарожжы па Беларусі, гайды па гарадах, парады па санаторыях, гастратуры,
навіны і акцыі з лепшымі коштамі на адпачынак.
Хатынь - месца для таго, каб памяталі
Брэсцкая крэпасць - сімвал мужнасці і гераізму
1
2...
522