Сядзіба Тышкевічаў ва ўрочышчы Вялае

Тышкевічы - знакаміты магнацкі род, які вядзе свой пачатак з першай паловы XV стагоддзя. Валоданні гэтых князёў распасціраліся па ўсяму Вялікаму Княству Літоўскаму, на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў Тышкевічаў было два маёнткі: адзін палац у Лагойску, а другі - у беларускай вёсцы Вялае.

Ва ўрочышчы Вялае фамільнае «гняздо» пабудаваў Бенедыкт Тышкевіч. Першапачатковы драўляны будынак складаўся з аднаго паверху і называўся «паляўнічым домікам». Поўнавартасны палац з дрэва быў пабудаваны ў 1840 годзе.

Месца для фамільнага маёнтка было абрана невыпадкова. Цнатлівыя налібоцкія лясы, цудоўная даліна ракі Іслач і ўнікальны прыродны ландшафт так і вабілі графа Тышкевіча праявіць свае паляўнічыя навыкі. Кожную восень граф Тышкевіч разам са сваімі сябрамі прыязджаў у гэтыя найпрыгажэйшыя ўгоддзі на паляванне. Асабліва любіў Бенедыкт хадзіць на ласёў і дзікоў. Ласасіна, дарэчы, ішла наўпрост на графскі стол, а вось мяса дзіка аддавалі на ежу працоўным.

Аднак не толькі гэтым захапленнем славіўся Бенедыкт. Існуюць таксама звесткі, што граф вельмі любіў падарожнічаць і свой вольны час прысвячаў жывапісу. Таму можна меркаваць, што сядзіба служыла не толькі як прытулак для паляўнічых, але і была для Тышкевіча фотастудыяй. Пра гэта сведчаць знойдзеныя ў парыжскага антыквара здымкі XIX стагоддзя, дзе адлюстравана жыццё сялян і сцэны з сельскага жыцця.

Як і многія драўляныя пабудовы XIX стагоддзя, паляўнічы домік Тышкевічаў быў цалкам знішчаны падчас аднаго з пажараў. Тады ўнук графа Міхаіла Тышкевіча вырашыў пабудаваць новую «паляўнічую» рэзідэнцыю, але ў якасці будаўнічага матэрыялу вырашыў выкарыстоўваць камень. Дарэчы, дзякуючы гэтаму, цяпер мы можам убачыць руіны старой сядзібы, якія захаваліся да нашых дзён.

Дзякуючы таму, што Тышкевічы адрозніваліся асаблівай любоўю да палявання, кожны са спадчыннікаў спрабаваў неяк палепшыць знешні выгляд сядзібы. Сын Бенедыкта Тышкевіча часцяком прыязджаў ва ўрочышча Вялае і з цягам часу прыбудаваў да старога драўлянага будынка другі паверх. Менавіта ён стаў ініцыятарам узвядзення новага каменнага будынка на месцы былога драўлянага дома.

Унук Бенедыкта, Ян Тышкевіч, у 1892 годзе вырашыў сфарміраваць на тэрыторыі сядзібы яшчэ і звярынец. Дарэчы, гэта быў першы звярынец на тэрыторыі Беларусі. Плошча яго на той момант складала 400 га. Тут можна было паглядзець на ласёў, плямістых аленяў і нават мядзведзяў. Аднак уладарыць на гэтай тэрыторыі Яну Тышкевічу давялося нядоўга. Падчас Першай Сусветнай вайны звярынец перажываў нашэсці браканьераў, а на тэрыторыі сядзібы руская армія капала абарончыя траншэі. Графу нічога не заставалася, як забіць апошняга лася і назаўсёды пакінуць Вялае ў 1915 годзе.

У часы ўваходжання Беларусі ў склад Польшчы тут спрабавалі аднавіць звярынец. Аднак з-за баявых дзеянняў Другой сусветнай Вайны гэтым планам не наканавана было спраўдзіцца. Ад самога маёнтка засталіся толькі руіны, паколькі партызаны ваявалі тут з нямецкімі лётчыкамі, якія хаваліся ў сядзібе, а мясцовыя жыхары пазней парасцягвалі дом на цэглу. Аднак, нягледзячы на ​​гэта, сядзібныя разваліны Тышкевічаў лічацца сапраўды архітэктурным помнікам XIX стагоддзя і прыцягваюць сюды нямала турыстаў з усёй Беларусі.