Акрамя сядзібы, размешчанай у вёсцы Гарадзец, дынастыя Плятэраў пакінула для нас яшчэ адзін архітэктурны шэдэўр, размешчаны, дарэчы, таксама ў Віцебскай вобласці. Гэта сядзіба, якая пабудавана ў XX стагоддзі і з'яўляецца не менш цікавай і добра захаванай, чым рэзідэнцыя ў Гарадцы. Знаходзіцца помнік архітэктурнай спадчыны ў вёсцы Опса. Сваёй цікавай назвай вёсачка абавязаная балтыйскім караням і ў перакладзе абазначае «на беразе». Імя ёй падыходзіць як нельга лепш, бо стаіць яна на беразе аднайменнага возера і размяшчаецца непадалёк ад турыстычнай Мекі Беларусі - Браслаўскіх азёр.

Крыху пра гісторыю аграгарадка

Опса вядомая яшчэ з 1500 года (хронікі фіксуюць факт перадачы літоўскім князем Аляксандрам Ягелончыкам зямель Опсы ў часовае карыстанне смаленскаму князю Глазыню). Лёс Опсы цалкам тыповы: спачатку яна ўваходзіла ў склад земляў Вялікага княства Літоўскага, затым з'яўлялася часткай Рэчы Паспалітай. Вёска ва ўсе часы была ў цэнтры падзей: падчас руска-польскай вайны, у 1792 годзе, тут адбылася адна з бітваў; падчас Айчыннай вайны з Напалеонам на яе землях раўмяшчаўся штаб камандуючага першай рускай Заходняй арміяй Барклая дэ Толі, а затым - ужо сілы французаў (штаб кавалерыйскага корпуса маршала Мюрата).

У 1823 году Опса здабывае новых гаспадароў, якімі становяцца Плятэры. Сядзібу прадстаўнікі шляхетнага графскага роду ўзвялі ў пачатку XX стагоддзя. А падчас Першай сусветнай вайны на землях Опсы зноў размяшчаюцца ваенныя штабы і рэзервовыя сілы расійскай арміі. У 1939 годзе ўваходзіць у склад БССР, а ў гады ВАВ губляе палову сваіх жыхароў.

Сядзіба і яе гістор

Грамадскасці сядзіба стала вядомая дзякуючы шырока знакамітай прадстаўніцы роду Плятэраў - Эміліі, якая бясстрашна ваявала падчас паўстання 1831-1833 гг. Эмілія Плятэр - «беларуская Жанна д'Арк», «польская Дзева», «ліцвінка Плятэр» - стала гераіняй адразу для чатырох краін, а яе выява нават знаходзіцца на польскіх і літоўскіх банкнотах. Слаўная прадстаўніца дынастыі праславіла не толькі імя Плятэраў, але і іх спадчыну ў стагоддзях.

Пачатак будаўніцтву паклаў Фелікс Плятэр. Усяго на працягу двух гадоў, з 1903 па 1905 гады, у Опсе з'явіўся сядзібны комплекс, пабудаваны па праекце архітэктара Цэляшынскага. Комплекс складаўся з самога будынка сядзібы, гаспадарчых пабудоў і, вядома ж, парку. У архітэктурным абліччы цэнтральнага будынка прасочваюцца як класічныя, так і рысы мадэрна. Агульны план дома аднапавярховы, па баках размяшчаюцца двухпавярховыя рызаліты. Дах будынка складанай канструкцыі, уваход у сядзібу аформлены з дапамогай порцікаў, размешчаных на двух калонах. Заходні фасад, супрацьлеглы пярэдняму, выходзіць вокнамі на прыгожае возера. Ўздоўж фасада размяшчалася прасторная тэраса, якая сканчалася прыступкамі, што вялі да вады.

Акрамя сядзібнага дома, які чакае рэстаўрацыі, тут можна ўбачыць фрагменты плота, браму, каменны мост з аркамі, які размяшчаецца над рэчкай. Часткова захаваўся і парк, акрамя таго, ён можа пахваліцца сапраўднай жамчужынай прыроднай спадчыны. Тут расце і дагэтуль найстарэйшы дуб Браслаўскага краю - дваццаціметровы двухсотгадовы гігант, які абавязкова варта ўбачыць сваімі вачыма.

Зараз сядзіба Плятэраў знаходзіцца ў даволі жаласным стане, аднак гэта толькі часова. За яе рэстаўрацыю неўзабаве возьмуцца некалькі буйных кампаній і фондаў. Тут плануецца абсталяваць сучасны гасцінічны комплекс, які будзе адказваць усім неабходным міжнародным стандартам.