Царква Святога Міхаіла Архангела ў Мазыры з'яўляецца галоўным праваслаўным храмам Тураўскай епархіі і носіць назву кафедральнага сабора. Яна з'яўляецца помнікам архітэктуры позняга барока і першапачаткова была касцёлам.

Гістарычныя перадумовы ўзнікнення святыні

Узнікненне ў Мазыры архітэктурнага помніка звязана ў першую чаргу з манахамі-бернардынцамі. У 1615 годзе сам кароль Рэчы Паспалітай Жыгімонт III Ваза ахвяраваў сродкі на будаўніцтва манастыра ў Мазыры менавіта для патрэбаў манахаў гэтага ордэна. Праз тры гады, у 1618 годзе, на вылучаным пад будаўніцтва ўчастку былі пабудаваны касцёл з дрэва, а таксама некалькі хатак, у якіх і сталі жыць манахі-бернардынцы.

У 1645 годзе да земляў манастыра далучылася частка ўзгорка насупраць Мазырскага замка, якую манахам падараваў адстаўны палкоўнік Стэфан Лозка. Менавіта тады і пачалося будаўніцтва святыні з каменя. Аднак ужо ў 1648 годзе яна была знішчана з твару зямлі падчас казацка-сялянскай вайны. Неўзабаве былі пачаты аднаўленчыя працы, якія так і не змаглі завяршыць: у  другой палове XVIII стагоддзя недабудаваны будынак ізноў знішчылі дашчэнту.

Працы па ўзвядзенні новага храма пачаліся праз даволі працяглы перыяд - у 1745 годзе. Звязана будаўніцтва з імем дынастыі Аскеркаў, якія, жадаючы ўвекавечыць імя свайго рода і свае заслугі перад краінай, пачалі ўзвядзенне касцёла на мазырскіх землях. Храм быў асвячоны ў другой палове XVIII стагоддзя, і ўсе будынкі комплексу набылі рысы барочнага стылю. У межах манастыра знаходзілася крыпта, якая служыла апошнім прытулкам для прадстаўнікоў роду.

Паступова манастырскі комплекс прыходзіць у заняпад. Паўстанні, якія ўспыхнулі на беларускіх землях у XIX стагоддзі, сталі тым самым вырашальным фактарам яго зачынення і размяшчэнні ў манастырскіх карпусах Мазырскага павета і мясцовай лякарні.

У 1864 годзе будынак касцёла перадаюць праваслаўнай царкве, і ён пачынае новае жыццё ў якасці царквы, якую асвяцілі ў гонар Архангела Міхаіла.

Храм практычна не пацярпеў падчас Першай сусветнай вайны і прыходу бальшавікоў да ўлады. Аднак не былі літасцівымі да цудоўнага храма гады сталінскіх рэпрэсій - з 1937 па 1941 гады тут размяшчалася турма НКУС, дзе было ў свой час вынесена больш за дзве тысячы смяротных прысудаў нявінным людзям…

У 1941 годзе храм быў ізноў адкрыты, у 1952 - прайшоў рэгістрацыю савецкімі ўладамі.

Архітэктурныя асаблівасці царквы Святога Міхася Арханёла

Касцёл, які з'яўляецца ў наш час кафедральным саборам - яркі прадстаўнік стылю барока. Ён з'яўляецца прамавугольным у плане храмам, які шэрагамі калон усярэдзіне падзяляецца на тры нефа. Адзін з іх з'яўляецца цэнтральным, астатнія - бакавыя. Форма сабора завецца беларускай, якая была характэрна для храмаў-базілік эпохі барока. У галоўным фасадзе пераважалі крывалінейныя абрысы. Сам ён уяўляў сабой трох'ярусную кампазіцыю, па баках якой узвышаліся вежы-званіцы. Яны ў свой час былі перабудаваны і набылі рысы класіцызму. Агульнае аблічча будынка дзівіць вытанчанасцю і пластычнасцю, а таксама багатым дэкорам - пілястрамі і карнізамі з тонкага профіля. Да храма і цяпер ушчыльную прылягае двухпавярховы Г-вобразны будынак, які з’яўляўся манастыром у старадаўнія часы.