Мсціслаў у старажытныя часы быў вядомым і буйным горадам. У 1135 годзе яго заснаваў смаленскі князь Расціслаў Мсціславіч, ён назваў новае паселішча імем свайго бацькі Мсціслава Вялікага.

У 1359 годзе вялікі князь Альгерд захапіў і далучыў горад да Вялікага княства Літоўскага. Адсюль пачынаецца гісторыя Мсціслаўскага княства. У першай палове XVI стагоддзя Мсціслаўль быў каралеўскай рэзідэнцыяй – уваходзіў ва ўладанні Жыгімонта Другога Аўгуста. У 1634 годзе горад атрымаў Магдэбургскае права, а ў тыя часы гэта давала не толькі нейкую свабоду ў кіраванні, але і магчымасць пашыраць гандаль. Кароль Рэчы Паспалітай чакаў большага прыбытку ад мсціслаўскіх зямель, і тут адкрыліся свірны для хлеба, гандлёвыя крамы, мясныя рады і іншыя ўстановы.

Калі пойдзеце па шырокай прамой дарозе ў бок цэнтра горада – вы натрапіце на гандлёвыя рады.

Ад Сярэднявечча і да XIX стагоддзя ў цэнтры горада стаяў рынак. З боку Магілёва праз Мсціслаў праходзіла нямала замежных абозаў. Частку тавараў пакідалі на продаж тут, астатняе ішло ў Маскву і Смаленск. Мсціслаўцам прывозілі і турэцкі аксаміт разнастайных колераў, і гафту, і атлас, модніцам прапаноўвалі татарскія саф'янавыя боцікі. З прадуктаў, да прыкладу, вугорскае, французскае і нямецкае віно, таксама немцы везлі сюды імбір і соль.

Кірмашовы дзень – гэта цэлая падзея ў горадзе

На рынкавай плошчы шматлюдна і шумна. Прылаўкі з таварамі выглядаюць асабліва прыгожа і багата. Народ ішоў на базар не проста за пакупкай. Часта на рынку збіраліся, што называецца, на людзей паглядзець і сябе паказаць, ды даведацца навіны. А паміж справай, спыніўшыся ў якой-небудзь прадуктовай або кніжнай крамы, што-небудзь набыць.

У XX стагоддзі на месцы старога стыхійнага рынку ў горадзе пабудавалі гандлёвыя рады. Гэта былі невялікія аднапавярховыя домікі. Купля-продаж у Мсціславе пайшла яшчэ больш актыўна. У тыя часы гараджане не былі распешчаны крамамі крокавай даступнасці і гандлёвымі комплексамі. Да таго ж, тады ў Мсціславе не было чыгункі, а купляць тканіны для адзення, якія-небудзь хатнія дробязі і, само сабой, прадукты людзям было неабходна. Таму ладзіліся вялікія кірмашы. У Мсціславе яны праходзілі 4 разы на год, у асноўным – у дні праваслаўных святаў. У гэтыя дні гандлёвыя шэрагі былі перапоўненыя і гандлярамі з таварам, і пакупнікамі.

Кажуць, на мсціслаўскім базары можна было купіць усё, што заўгодна!

Археолагі падчас раскопак знайшлі на тэрыторыі горада каўказскую зброю, манеты з арабскіх краін. Гэта кажа аб тым, што ў горад з'язджаліся гандляры не толькі з суседніх дзяржаў, але і практычна з усяго свету. У Пскове і Смаленску да самай Першай Сусветнай вайны «мералі» па-мсціслаўскі: мсціслаўскі сажань і локаць, мсціслаўская бочка, фунт.

Гандлёвыя рады ў Мсціславе і сёння працуюць па прызначэнні

Мсціслаўцы па-ранейшаму за пакупкамі прыязджаюць у цэнтр горада. Тут ужо няма такога маштабнага рынку, як раней, але бела-ружовыя домікі занятыя дробнымі крамамі, кропкамі буйных гандлёвых сетак. Гандлёвыя рады прызнаныя помнікам архітэктуры і ўпрыгожваюць Мсціслаў, сваім мудрагелістым выглядам і гістарычным мінулым глядзяцца вельмі маляўніча сярод сучаснай гарадской забудовы. Дарэчы, зусім побач стаіць будынак раённага выканкама, помнік Пятру Мсціслаўцу.