Стары замак у Гродна

Гродна - абласны цэнтр краіны, які валодае найбольшай колькасцю гісторыка-культурных помнікаў. Ён з'яўляецца важным турыстычным аб'ектам Беларусі, які смела можна назваць горадам-музеем пад адкрытым небам.

Адным з найважнейшых гарадскіх характэрных месцаў з'яўляецца Стары замак, які знаходзіцца па адрасе вуліца Замкавая, 22. Размешчаны ён у маляўнічым месцы на беразе ракі Нёман. Багатая і гісторыя дадзенага аб'екта.

Першае збудаванне, што выконвала абарончыя функцыі, з’явілася тут яшчэ ў XI стагоддзі. Тады яно ўяўляла сабой шэраг умацаваных сцен і вежаў, дадаткова абароненых ровам і ярам.

У 1391 годзе замак быў ператвораны ў адну з найважнейшых рэзідэнцый, якія належалі вялікаму князю літоўскаму Вітаўту. Менавіта па яго загаду ў 1398 годзе тут быў ўзведзены новы збудынак з мэтай выканання абарончых функцый. Пабудаваны ён быў з каменя і змяніў драўляную крэпасць, якая існавала тут раней. Новы будынак замка меў пяць вежаў і быў выкананы ў гатычным стылі.

Тады ж на замкавай тэрыторыі адбылося будаўніцтва Ніжняй царквы. Паводле даследаванняў археолагаў, яна магла быць ўзведзена з ужываннем тых жа тэхналогій, што і Барысаглебская (Каложская) царква, якая размяшчаецца непадалёк. Да нашых дзён дайшоў падмурак і рэшткі сцен, якія сёння даступныя да агляду ўсімі жадаючымі.

Каля 1580 г. кароль польскі і вялікі князь літоўскі Стэфан Баторый, які любіў наведваць Гродна і фактычна зрабіў яго сваёй сталіцай, вырашыў перабудаваць замак у стылі рэнесанс. За выкананне гэтай працы узяўся архітэктар з Італіі Скот - выхадзец з горада Парма.

У 1655 годзе замак быў цалкам разбураны. Гэта здарылася падчас вайны 1654-1657 гадоў, якая праходзіла паміж Рэччу Паспалітай і Рускай дзяржавай. Пасля гэтага аднаўленнем замка заняўся Кшыштаф Жыгімонт Пац, які займаў пасады старасты гродзенскага і канцлера літоўскага.

З 1678 года ў замку праводзіўся адзін з трох дзяржаўных соймаў.

Разбураным замак быў і у гады Паўночнай вайны. У 1735 годзе адбылася яшчэ адна трагічная для замка падзея – раскошная пабудова згарэла. У выніку былая веліч была згублена. У сярэдзіне XVII стагоддзя побач з будынкам старога замка ўзвялі новы. Здарылася гэта пры кіраванні караля польскага і вялікага князя літоўскага Аўгуста III. Новы замак, разам са старым, які дайшоў да нашых дзён, на момант свайго з'яўлення быў летняй каралеўскай рэзідэнцыяй.

Побач з замкам знаходзіцца мост, які злучае яго з горадам. Сёння ён каменны і выкананы ў форме аркі. Такім ён стаў у XVII стагоддзі, калі яго пабудавалі замест драўлянага.

Пасля ўваходжання горада ў склад Расійскай імперыі памяшканні замка выкарыстоўвалі ў якасці казармаў. Тады ж тут былі адкрыты гасцініца і бібліятэка, а таксама казіно.

У наш час у будынку замка размешчана галоўная экспазіцыя, якая належыць Гродзенскаму гісторыка-археалагічнаму музею. З ініцыятывай яго стварэння ў 1920 годзе выступіў археолаг Юзаф Ядкоўскі.

У 2015 годзе былі пачаты работы, якія прадугледжваюць правядзенне рэканструкцыі будынка. Згодна з планам, замку павінна быць вернута гістарычнае аблічча, уласцівае будынку ў часы кіравання Стэфана Баторыя.