Пажарная каланча ў Гродне-помнік архітэктуры 20 стагоддзя, на тэрыторыі якога размяшчаецца дзеючая пажарна-выратавальная частка. Знаходзіцца на скрыжаванні найстарэйшых вуліц горада-Замкавай і Давіда Гарадзенскага.
Музей у гэтым будынку размясціўся не выпадкова. Гэта месца, дзе пажарныя абгрунтаваліся ўжо ў другой палове ХІХ стагоддзя і працуюць дагэтуль. Сёння Замкавая, 19-гэта перш за ўсё пажарная аварыйна-выратавальная Частка № 1, але калі абысці комплекс, то з іншага боку, ад старога замка, можна трапіць у музей.
Сённяшні будынак пажарнай часткі і музея-абсалютны навадзел. Гістарычную рэмізу, пабудаваную ў самым пачатку ХХ стагоддзя, разабралі ў 60-я гады-засталася толькі каланча. Таму, калі пабудаваную ў савецкі час пажарную частку прызналі састарэлай, яе без асаблівага шкадавання знеслі дашчэнту, а ў верасні 2008 года тут адкрылася сучасная частка. Паралельна з будаўніцтвам часткі ішла і арганізацыя музея.
Перад будаўніцтвам новай пажарнай часткі археолагі правялі ў гэтым месцы даследаванні. Некаторыя іх знаходкі можна ўбачыць у музеі хоць пажарная каланча-знакавы для Гродна і Беларусі помнік архітэктуры, дакладны час пабудовы дагэтуль невядомы. Дакументы, якія могуць праліць святло на гісторыю будынка, захоўваюцца ў Санкт-Пецярбургу. Цяпер працуе там генерал-маёр Аляксандр Глушко шукае для музея дакладную дату пабудовы. Калісьці ён прыйшоў сюды на экскурсію і пасябраваў з кіраўніцай музея.
У сярэдзіне ХІХ ст. Гродна быў горадам сёмага разраду, гэта значыць, што тут павінна была дзейнічаць адна каманда са штатам з 34 чалавек. Але да канца стагоддзя так і не ўдалося цалкам укамплектаваць каманду. Да таго ж доўгі час пажарныя вандравалі па горадзе за паліцмайстрам, не маючы свайго пастаяннага месца
Перш чым прапісацца на Замкавай, 19, гарадскі пажарны абоз згарэў. Ён згарэў цалкам у ноч з 25 на 26 мая 1859 года з-за таго, што бочкі не былі напоўнены вадой і не былі своечасова запрэжаны каня. У Гродне прыйшло ўказанне-неадкладна арганізаваць пажарную ахову ў горадзе. Тады флігель і адно крыло пуставалі каралеўскіх стайняў былі аддадзены пад пажарны абоз.
У музеі – чатыры экспазіцыйна-выставачных залы. Адзін зала прысвечаны пажарна-выратавальным спорце, іншы падзелены на тры гістарычных перыяду – ад зараджэння першых супрацьпажарных мерапрыемстваў і да сучаснасці, трэці прысвечаны пажару 1885 года, а чацвёрты - гэта прастора вежы.
У першай зале – кубкі, якія беларускія ратавальнікі заваявалі на спаборніцтвах па пажарна-выратавальным спорце. Напрыклад, сёлета ў Казахстане зборная Беларусі заняла першае месца. Выстаўлена толькі частка ўзнагарод, на самай справе іх нашмат больш-хопіць на асобную выставу. Тым больш што гродзенскія ратавальнікі ўдзельнічалі ў спаборніцтвах яшчэ ў міжваенны час – першы раз у 1926 годзе ў Варшаве.
Далей можна ўбачыць прыклады сродкаў, якія ўжываліся для тушэння пажараў яшчэ ў Сярэднявеччы – бочкі, вёдры, сякеры, а таксама рэчы, знойдзеныя на гэтым месцы падчас археалагічных раскопак пасля таго, як знеслі старую пажарную частку. Шырокія фрагменты экспазіцыі прысвечаны расійскаму, міжваеннаму і Савецкаму перыядах. Тут можна ўбачыць форму пажарных тых часоў і мадэлі тэхнікі з канца ХІХ да канца ХХ стагоддзяў. Мадэлі Ірына адшукала ужо ў крытычным стане, для аднаўлення адной з іх давялося нават ездзіць у Рыгу.
Асобная зала-мультымедыйная дыярама, прысвечаная вялікаму пажару горада, які здарыўся ў 1885 годзе. Яе перавезлі сюды з абласнога кіравання МНС. Да кожнага доміка падведзена лямпачка - яны загараюцца па меры таго, як распаўсюджваецца "агонь". Пачынаецца "пажар" у раёне сённяшняй школы №1 па вуліцы Парыжскай камуны і паступова ахоплівае тры чвэрці горада. Усё дзейства суправаджаецца агучка на беларускай мове.
Здавалася б, што пажарная справа – досыць вузкая тэма, але музею ўжо цеснавата ў тых памяшканнях, дзе ён цяпер. Уся прастора экспазіцыі разам з вежай-каля 500 кв.м. калі б удалося пашырыцца, з'явілася б экспазіцыя,прысвечаная ветэранам пажарнай службы. На вежу можна падняцца толькі па святах, напрыклад у Ноч музеяў або ў Дзень незалежнасці, бо яе яшчэ не адрэстаўравалі і не ўмацавалі. Наведваць масава на працягу года яе пакуль нельга.
У шэсць ярусаў вежы, падняцца на яе можна з другога. Пасля рэстаўрацыі на другім ярусе адкрыюць арыгінальны пажарны лаз, па якім, надзеўшы форму, можна будзе спусціцца ўніз, як гэта рабілі пажарныя ў мінулым. А пакуль на ярусах вежы знаходзіцца арт-галерэя" Каланча", дзе плануецца праводзіць камерныя выставы. Цяпер тут вісяць працы Уладзіміра Качана і Аляксандра Ласмінскага пад агульнай назвай "120 прыступак да неба". Дарэчы, у вежы сапраўды 120 прыступак.
На назіральнай пляцоўцы вежы варта пажарнік-манекен, якога тут завуць Васілём. Кожны дзень да яго ў госці падымаецца сапраўдны пажарны, які роўна ў 11.58, да таго моманту, калі пачнуць біць гадзіннік на Фарным касцёле, іграе на трубе. Гэтая традыцыя існавала яшчэ ў перыяд Расійскай імперыі, таму Сучасны трубач падымаецца на вежу ў мундзіры той эпохі. Кажуць, што ў Ваўкавыску і Слоніме ў міжваенны перыяд з пажарных вежаў гулялі паланэз Агінскага. Сёння ў Гродне трубач грае якую-небудзь кароткую мелодыю з рэпертуару беларускіх аўтараў. Паколькі старажытныя гадзіны на касцёле могуць спазняцца, пажарны сочыць за іх стрэлкамі праз падзорную трубу.

Музей гісторыі пажарнай службы ў Гродне працуе ў буднія з 9.00 да 17.00, выхадныя – субота і нядзеля.

тэл.: +375 152 72 36 48

www.mchs.gov.by