Поле аршанскай бітвы

Орша – адзін з раённых цэнтраў Віцебскай вобласці. Ад абласнога горада да Оршы ляжыць адлегласць у 80 км. Каб дабрацца да Оршы з сталіцы Беларусі, трэба пераадолець адлегласць у 200 км. Горад стаіць на Дняпры, у месцы ўпадзення ў яго ракі Оршыцы.

Гістарычныя звесткі 

Упершыню ў летапісных крыніцах звесткі пра Оршу з'яўляюцца ў 1067 годзе. Пазней горад належаў тэрыторыям Мінскага княства, а з 1119 г. – Полацкага. У сярэдзіне XIV стагоддзя горад увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1514 паблізу Оршы, пад вёскай Гацькаўшчына, якая адносіцца да Крапівінскага сельскага савету, адбылася бітва паміж войскамі Вялікага Княства Літоўскага і Рускай дзяржавы.

З першым падзелам Рэчы Паспалітай Орша апынулася ў складзе Расійскай імперыі. Далей былі акупацыі французамі ў 1812 годзе і салдатамі арміі Гітлера ў 1941 годзе. За адвагу і мужнасць, якія праявілі жыхары горада ў 1941-1945 гады, Орша была ўзнагароджана Ордэнам Айчыннай вайны I ступені.

Пад Оршай, каля вёскі Гацькаўшчына, 8 верасня 1514 года адбылася бітва, якая стала вынікам дзесяцігадовага супрацьстаяння рускага і літоўскага княстваў. Бітва была вырашальнай у ходзе вайны, якую вяло Вялікае Княства Літоўскае за сваю незалежнасць.

Рускімі войскамі камандаваў Іван Чаляднін і Міхаіл Булгакаў-Голіца. Армія Вялікага Княства Літоўскага была аб'яднаная з войскам Каралеўства Польскага і падпарадкоўвалася літоўскаму і польскаму гетманам Канстанціну Астрожскаму і Янушу Свярчоўскаму.

Перад бітвай 27 жніўня польска-літоўскія войскі збілі з пазіцый расійскіх салдат. Далей рушыла ўслед пераправа надыходзячай арміі праз Днепр. 8 верасня 1514 года войскі праціўнікаў сталі адзін насупраць аднаго і нямая цішыня павісла ў паветры. Першымі пачалі атаку салдаты расійскай арміі. Рашэнне аб надыходзе камандуючы Міхаіл Булгакаў прыняў аднаасобна, не абмеркаваўшы гэта з Іванам Чалядзіным. Як апавядаюць летапісы, паміж імі былі асабістыя спрэчкі. Атака доўгі час ішла паспяхова, аднак Януш Свярчоўскі аператыўна прыняў рашэнне аб контратацы, што кардынальна змяніла ход бітвы.

У выніку, стратэгічная перамога была здабытая польска-літоўскімі войскамі. Па паведамленні караля Жыгімонта, з 85000 воінаў арміі праціўніка амаль палова была забітая або ўзята ў палон. Аднак, згодна з больш познімі дадзенымі, якія прадставіў літоўскі кароль, гэтыя звесткі былі падвергнуты крытыцы. Па паведамленні сучасных гісторыкаў, гаворка ідзе пра 600 палонных з ліку салдат шляхетнага паходжання. У выніку бітвы былі вернутыя Друцк, Дубоўна, Крычаў, Мсціслаў. Аднак адваяваць Смаленск не ўдалося.

У памяць пра бітву пад Оршай, з 1991 года на тэрыторыі Крапівінскага поля вырашана праводзіць фестываль бардаўскай песні «Аршанская бітва». Акрамя таго, памяць аб крывавай бітве захоўваюць памятны крыж і камень на беразе ракі Крапіўна.

Поле аршанскай бітвы – месца з асаблівай атмасферай. Гледзячы на сучасны ландшафт гэтай тэрыторыі, кожны турыст можа пранікнуцца агульначалавечай трагедыяй, якую прыносіць вайна. Хоць з моманту бітвы і прайшло больш за пяць стагоддзяў, здаецца, яшчэ нядаўна салдаты армій дзвюх вялікіх дзяржаў сышліся ў смяротным супрацьстаянні мужнасці і адвагі.