Геаграфічнае размяшчэнне

Лепель – горад у Віцебскай вобласці Рэспублікі Беларусь. Лепель з Віцебскам звязвае адлегласць у 110 км, са сталіцай Беларусі – 155 км.

Гістарычныя звесткі

Упершыню згаданы ў летапісных крыніцах у 1439 годзе, Лепель з'яўляўся стратэгічным горадам, які зручна размяшчаўся на шляху «з варагаў у грэкі».

У канцы XIX стагоддзя ў Лепелі было больш за паўсотні дамоў, 2 заводы, бровар, некалькі сінагог і цэркваў, а таксама адзін касцёл.

У лістападзе 1917 года ў Лепелі была ўстаноўлена ўлада Саветаў. Праз два гады тэрыторыя горада была акупаваная палякамі.

У гады Вялікай Айчыннай вайны Лепель быў захоплены фашыстамі і знаходзіўся ў акупацыі аж да чэрвеня 1944 года.

У цяперашні час Лепель – утульны куток паўночнай частцы Беларусі са сваёй самабытнай культурай і гісторыяй.

Славутасці

Сярод славутасцяў Лепеля асаблівую атмасферу мае помнік Цмоку. Ідэя ўзнікнення помніка міфалагічнаму персанажу ўзнікла ў мясцовага краязнаўца Уладзіміра Канстанцінавіча Шушкевіча. Гісторык упэўнены, што помнік Цмоку павінен быць усталяваны менавіта ў Лепелі, бо ў гістарычным рамане Уладзіміра Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні (Евангелле ад Іуды)» апісваецца, як у возеры Лепеля ў адну ноч загінулі чатыры дзясяткі пачвараў. Аўтар апавядае пра падзеі з падрабязным апісаннем іх знешняга выгляду. Дарэчы, фінансаванне праекта было з бюджэту праграмы Еўрасаюза, якая прадугледжвае ўстойлівае развіццё сельскага турызму на тэрыторыі Расіі і Беларусі. Уладзімірам Шушкевічам быў выйграны грант на суму амаль у тры тысячы еўра.

Эскізаў помніка Цмоку было нямала. Паводле легенд, гэты Цмок мог мець шмат галоў, велізарныя крылы і пашчу, з якой ён дыхаў агнём. Аднак лепельскага Цмока вырашана было зрабіць менш пачварным. Стваральнікам помніка выступіў вядомы беларускі скульптар Леў Аганаў, вядомы па працы над помнікам гетману Вялікага княства Літоўскага Льву Сапегу. Па яго задумцы, Цмок атрымаўся на выгляд лагодным, з пазітыўнай энергіяй. Скульптура ў 170 см вышынёй выканана з бронзы. Адлівалася яна полацкімі ліцейшчыкамі і мае вагу больш за адну тону. Да пастамента помніка прымацаваная адліўка раскрытай кнігі, дзе маецца урывак з рамана Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні (Евангелле ад Іуды)», у якім гаворыцца пра цмокаў, якія жылі ў Лепельскім возеры. Паводле апісання аўтара кнігі, Цмокі былі падобныя на цюленяў, мелі шэрае тулава і плаўнікі. Помнік Цмоку быў усталяваны ў цэнтральным парку 10 лістапада 2013 года.

Міфалагічны ўладар вод па праву заняў сваё месца на беразе Лепельскага возера. Цмок з'яўляецца зборным вобразам казачных істот багатага беларускага фальклору. Дарэчы, непадалёк ад яго знаходзіцца помнік яшчэ адной не менш цікавай міфалагічнайістоце – Русалцы.

Культ, створаны вакол Цмока, прывёў да таго, што яму нават далі прозвішча Лепельскі. Цяпер турысты, якія наведваюць Лепель, могуць дакрануцца да добрай беларускай казкі.