Віцебскі помнік У. І. Леніну можна лічыць унікальным скульптурным творам, паколькі жыхары гэтага беларускага абласнога цэнтра самымі першымі прапанавалі ўзвесці манумент вялікаму рэвалюцыянеру адразу ж пасля яго смерці. Гэта збудаванне знаходзіцца на гарадской плошчы, якая таксама была названая ў гонар правадыра пралетарыяту. Помнік стаў першай канструкцыяй падобнага тыпу на тэрыторыі сучаснай Беларусі і адным з першых па ўсім СССР.

Гісторыя стварэння помніка Леніну ў Віцебску

Абмеркаванне пытання будаўніцтва помніка пачалося яшчэ на паседжанні гарсавета 24 студзеня 1924 года. Станоўчае рашэнне было прынята дастаткова хутка, і ўжо 7 лістапада 1930 года адбылося ўрачыстае адкрыццё новай мясцовай славутасці. Свінцовую постаць Ільіча з паднятай уверх правай рукой ўзнялі на невялікі пастамент. Пры правядзенні парадаў манументальнае збудаванне вельмі часта выступала ў якасці трыбуны, адкуль гучалі ўрачыстыя прамовы аб светлай сацыялістычнай будучыні. Гэтая скульптура лічылася асноўным віцебскім аб'ектам падобнага роду.

Распрацоўка унікальнага тварэння была даручана ЛХТІ. На праведзеным конкурсе перамог праект студэнтаў. М. Ф. Бабурына, Р. Н. Будзілава, Б. Малюціна, а таксама З. К. Таурыта, які пасля прымаў удзел у стварэнні ансамбля знакамітага Піскарэўскіх могілак у Санкт-Пецярбургу. 

Паводле некаторых крыніц, у 1940 годзе прадстаўнікамі мясцовых уладаў было прынята рашэнне аб зносе канструкцыі, якая, па іх думцы, не мела мастацкай каштоўнасці, і ўсталёўцы іншага варыянту гэтай славутасці.

Чым адрозніваецца сучасны помнік Леніну?

У 1942 годзе горад быў захоплены нямецкімі акупантамі, якія, у ліку іншага, імкнуліся знішчыць культурныя каштоўнасці на занятых тэрыторыях. Па гэтай жа прычыне яны ўзарвалі важную славутасць Віцебска, а аскепкі свінцу, што засталіся пасля гэтага, вырашылі выкарыстоўваць для адліўкі хакейных шайбаў.

Ўстаноўка гэтага варыянту помніка адбылася ў 1956 годзе. Яго праект быў распрацаваны архітэктарам П. Юрчанка, а таксама скульптарамі М. Алешчанка і Г. Арапавым. Пры гэтым вышыня фігуры правадыра складае 4,4 м, а 4-хграннага пастамента, на якім яна знаходзіцца, – 5,2 м. Гэтая частка кампазіцыі дапаўняецца ступеністым стылабатам, упрыгожаным паліраваным гранітным абліцоўваннем.

Ленін як быццам бы збіраецца выступіць з палымяным заклікам да сваіх паслядоўнікаў. У яго правай руцэ традыцыйна знаходзіцца кепка, тады як левая выцягнутая наперад, нібы паказваючы запаветную дарогу да праславутай светлай будучыні. Прозвішча правадыра выгравіравана на паверхні адной з пліт па-беларуску.

Віцебск – беларуская «сталіца» помнікаў Леніну

У розныя гады тут знаходзілася 11 бюстаў і манументаў правадыру сацыялізму, 8 з якіх дайшло да нашых дзён. Пад будынкам на плошчы вельмі часта прызначаюць спатканні маладыя жыхары Віцебска, паколькі гэта месца ўжо даўно стала своеасаблівым прасторавым арыенцірам для гараджан.

Помнік Леніну прыцягвае ўвагу ўсіх гасцей горада, а таксама з'яўляецца турыстычным аб'ектам.