Часы Вялікай Айчыннай вайны надоўга застануцца ў памяці не толькі яшчэ жывых ветэранаў, але і ўсіх людзей, якія пражываюць ўжо ў мірны час. І ў наш час на тэрыторыі Беларусі працягваюць знаходзіць рэшткі невядомых салдат, у сувязі з гэтым пастаянна устанаўліваюцца новыя помнікі ахвярам вайны. Адзін з такіх буйных мемарыяльных комплексаў знаходзіцца ў Брэсцкай вобласці, у Столінскім раёне, ва ўрочышчы Стасіно.

Тут размяшчаецца помнік ахвярам генацыду яўрэяў, які неміласэрна праводзілі нямецкія захопнікі і калабарацыяністы ў 1941-1945 гадах. Паўсюднае знішчэнне яўрэйскага насельніцтва пачалося з таго моманту, калі тэрыторыю Беларусі сталі захопліваць гітлераўскія салдаты, і працягваўся гэты жудасны тэрор аж да самага вызвалення краіны ў 1944 годзе. 

Калі ж Другая сусветная вайна падышла да канца, нешматлікае яўрэйскае насельніцтва усімі сіламі спрабавала увекавечыць памяць пра загінулых родных і блізкіх. На жаль, гэта было няпроста з-за антысеміцкай палітыкі Савецкага Саюза. Усталяваць помнікі ахвярам Халакоста хацелі выключна тыя людзі, якія так ці інакш пацярпелі ад дзеянняў нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Уладзе гэта было не трэба. І толькі ў канцы XX стагоддзя яўрэйскія абшчыны змаглі дабіцца ўшанавання памяці ахвяраў генацыду.

Так, у невялікім мястэчку Стасіно размешчаны мемарыяльны комплекс «Ахвярам халакоста», які прыцягвае сюды ўсіх, хто цікавіцца ваеннай і гістарычнай тэматыкай. Стасіно памятае жудасныя дні трагедыі, калі ўсяго за 2 дні – 11 і 12 верасня 1942 года – былі жорстка забітыя вязні яўрэйскага гета. Немцы не пашкадавалі нікога – расстралялі кожнага яўрэя. 

Страшныя падрабязнасці захаваліся аб тым сістэматычным пераследзе яўрэйскага насельніцтва ў Стасіно. Палітыка «канчатковага вырашэння яўрэйскага пытання» і мясцовыя распараджэнні генерала фон Шэнкендорфа прадугледжвалі вылучэнне яўрэяў з агульнай колькасці ўсяго насельніцтва. Так, усе жанчыны і дзяўчаты, якія дасягнулі 10-гадовага ўзросту, абавязаны былі насіць на руцэ белыя палоскі з намаляванымі на іх сіянісцкімі зоркамі. Акрамя гэтага, яўрэяў нельга было вітаць. Калі хто-небудзь парушаў гэтую забарону, то нацысты ўжывалі да парушальнікаў вельмі жорсткія пакарання. Яўрэям забаранялася хадзіць у месцы збору людзей, карыстацца грамадскім транспартам, гуляць па парках, і проста жыць звычайным жыццём. Яны толькі працавалі па 14 гадзін без ежы і вады, з-за чаго гінулі прама падчас работы.

Карныя аперацыі адносна яўрэяў захопнікі называлі «акцыямі». Паступова знішчаліся ўсе прадстаўнікі гэтай нацыянальнасці. Іх альбо забівалі адразу, альбо адпраўлялі ў гета і выкарыстоўвалі як рабочую сілу. Нагрузкі былі такімі вялізнымі, што многія яўрэі паміралі ад знясільнай працы і адсутнасці медыцынскай дапамогі. Гэта не кажучы ўжо пра тое, што тут існаваў пастаянны голад і люты холад. 

У Стасіно штогод прыязджаюць яўрэі, каб ушанаваць памяць аб сваіх заўчасна памерлых сваяках.

Крыніца фота: https://commons.wikimedia.org/