Гісторыя ўзнікнення касцёла францысканцаў у вёсцы Гальшаны

Невялікі населены пункт Гальшаны, які ўяўляе сабой вёсачку на рацэ Гальшанцы, размясціўся ў Гродзенскай вобласці Ашмянскага раёна. Вёска знаходзіцца ў 20 км ад горада Ашмяны.

На яе тэрыторыі размясціўся касцёл францысканцаў. Ён быў узведзены ў 1618 годзе ў характэрным для таго часу стылі барока. Касцёл узводзіўся па загадзе і за кошт сродкаў П. Сапегі. Храм з'яўляецца не толькі каштоўнай гістарычнай пабудовай, але і помнікам архітэктуры Беларусі. Першапачаткова касцёл будаваўся як царква для францысканцаў, якіх і запрасіў сам Сапега ў свае ўладанні. У сярэдзіне XVIII стагоддзя касцёл быў рэканструяваны.

Апісанне касцёла францысканцаў у вёсцы Гальшаны              

Пасля аднаўленчых работ у XVIII стагоддзі касцёл стаў выглядаць больш лаканічна. Храм быў перабудаваны ў форме прамавугольніка, які падзелены на тры нефа. Для дэкарыравання сцен касцёла былі выкарыстаны такія прыёмы, як ордэрная пластыка і балюстрада.

У цэнтры храма размешчаны алтар. З плоскага яго боку можна ўбачыць цікавы роспіс у характэрным духу барочнага жывапісу, а з боку паўкружжа размясціліся калоны з вялікай колькасцю разнастайных фігур, якія надаюць алтару ілюзорны эфект. Алтар касцёла, безумоўна, з'яўляецца адным з галоўных яго ўпрыгожванняў.

У крайнім нефе, бліжэй да алтара, захоўваецца надмагільны пастамент у выглядзе скульптуры, які належыў П. Сапегу. Гэты надмагільны помнік з'яўляецца яшчэ адной, не менш цікавай асаблівасцю касцёла.

З касцёлам францысканцаў звязаная адна вельмі займальная легенда пра Белую даму, якая адносіцца да часоў узвядзення храма. Пры пабудове адной са сцен касцёла здарылася спачатку адно абвальванне, следам за ім другое. Работнікі будоўлі вельмі баяліся раззлаваць П. Сапегу і вырашылі, што для поспеху далейшага будаўніцтва ім неабходна прынесці ахвяру храму. Гэтай ахвярай павінна была стаць першая жанчына, якая прынясе абед свайму мужу на будоўлю. Ёй стала маладая жонка муляра. І з таго часу прывід гэтай няшчаснай жанчыны блукае па наваколлі ў белым адзенні.

Самае цікавае, што гэтая легенда мае прамое пацверджанне. Пры рэканструкцыі касцёла ў сцяне пабудовы быў знойдзены шкілет чалавека. Душу несупакоенай планавалі адпець, але не паспелі, будаўнікі выпадкова пахавалі астанкі без неабходнага рытуалу. Пра месца пахавання так і не ўдалося даведацца ў будаўнікоў, таму што неўзабаве кожны з іх памёр або загінуў пры выпадковых абставінах.

Недалёка ад касцёла знаходзіцца манастыр францысканцаў, што дзейнічаў раней. Ён прадстаўлены невялікім двухпавярховым будынкам, выкананым у падобнай з храмам стылістыцы.

Вёска Гальшаны з'яўляецца ключавым месцам у экскурсійных турах пад назвай «Легенды ВКЛ» і «Дойлідства Налібоцкага краю». Беларускі турызм нястомна набірае абароты і папулярнасць сярод падарожнікаў і турыстаў не толькі з гарадоў Беларусі, але і сярод краін блізкага замежжа. Вёска Гальшаны займае далёка не апошняе месца сярод пунктаў маршруту, якія імкнуцца наведаць вандроўнікі. Паездка ў гэты край будзе карысная не толькі для звычайнага гісторыка-азнаямленчага турызму, але і для актыўнага адпачынку і экатурызму.