Комплекс Старога замка

Комплекс Старога замка-помнік гісторыі і архітэктуры XII-XIX стст – - рэзідэнцыя князёў і каралёў часоў Гродзенскага княства, Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай. У комплексе будзе размяшчацца абноўленая экспазіцыя Гродзенскага дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея.
Каменны замак быў пабудаваны ў 1398 годзе па загадзе князя Вітаўта на месцы ранейшай драўлянай крэпасці.
Многія чулі гісторыю пра малпачку Гродзенскага князя Вітаўта Вялікага, якая жыла ў замку ў пакоях князя. Падчас пажару Яна разбудзіла варту і выратавала жыццё свайму гаспадару і яго жонцы. Па іншай легендзе ад гібелі ў агні пажару Вітаўта выратавала іншае, больш экзатычнае жывёла – марскі коцік, які жыў пры двары...
Тады ж па распараджэнні Вітаўта пачалося ўзвядзенне гатычнага каменнага замка. Яго будаўніцтва завяршылася каля 1400 г. Было пабудавана магутнае фартыфікацыйны будынак, у плане набліжалася да трыкутніку. Замак меў 5 вежаў, працягласць яго сцен складала каля 300 м., а іх таўшчыня месцамі даходзіла да 2,5-3 метраў. У 1579 г.па распараджэнні караля Стэфана Баторыя італьянскім архітэктарам Санці Гучы замак перабудоўваецца ў рэнесансны палац.
Пасля рашэння ў 1673 г. аб правядзенні ў Гародні кожнага трэцяга сейма Рэчы Паспалітай каля замкавай сцяны з боку Нёмана ўзвялі будынак, якое і было прызначана для правядзення пасяджэнняў соймаў. У 1708 г. будынак быў моцна пашкоджаны шведамі, пасля чаго яго выкарыстоўваць не ўяўлялася магчымым.
У 1729 г.у Старым замку прайшла чарговая рэканструкцыя, якой кіраваў архітэктар к. Пепельман. Былі знесены флігелі з боку Гараднічанкі, уздоўж Нёманскай часткі замка пабудавалі казарму, двор вымасцілі пад пляц. Над цэнтральнай часткай палаца надбудаваць трэці паверх. Пасля рамонту ў Старым замку размясцілі розныя службы і частка світы караля. На працягу ўсяго XIX ст. і пачатку XX ст. замак знаходзіўся ў падпарадкаванні ваенных уладаў: Рускіх, Нямецкіх і польскіх.
На тэрыторыі Старога замка знаходзяцца руіны Ніжняй царквы, пабудаванай у 1160-70 гг.і якая ўяўляе сабой прыклад Гродзенскай архітэктурнай школы. Прамавугольны ў плане храм шасцю слупамі дзяліўся на тры нефы. Сцены былі складзены іх тонкай плінфы, у іх былі ўмураваныя галаснікі. У ніжніх частках сцен выкарыстоўваліся вялікія камяні. Царква з'яўлялася замкавым храмам, які разбурыў пажар у 1183 г.руіны храма адкрыў падчас раскопак у 1932-33 гг. ю. Иодковский.
Верхняя царква была пабудавана ў XIV ст.на месцы Ніжняй царквы на брукаванай платформе. Уяўляла сабой невялікі, квадратны ў плане храм (8,9 х 8,9 м) са зрэзанымі кутамі, цаглянай падлогай, паўкругла-эліптычнай апсідай. Захавалася усходняя частка сцен, вышынёй да 1,5 м., частка паўднёвай сцяны з паўночна-заходнім вуглом і слуп.
Уязны цагляны арачны мост у замак, пабудаваны замест драўлянага ў другой палове XVII ст., на сённяшні дзень з'яўляецца найстарэйшым мостам у Рэспубліцы Беларусь.
Гродзенскі Стары замак у 1967 годзе абвешчаны гісторыка-археалагічным запаведнікам «Замкавая гара». У 2015 годзе пачалася рэканструкцыя старога замка, у лістападзе 2020 года ён прыняў першых турыстаў.