У цэнтры Мінска можна сустрэць мноства цікавых мясцін з займальнай гісторыяй. І Аляксандраўскі сквер, размешчаны акурат насупраць Палаца Рэспублікі і абмежаваны вуліцамі Маркса, Энгельса, праспектам Незалежнасці і Чырвонаармейскай, - адзін з іх. 

Як гэта было

Яшчэ ў 1836 годзе на месцы цяпер знакамітага сквера была пустка. Пазней яе месца заняла Плошча Прысутных месцаў. Нарэшце, у канцы 60-х - пачатку 70-х гадоў размешчаны тут бульвар пачаў сваё пераўтварэнне ў сквер. Цікава адзначыць, што сваю назву ён бярэ ад імя Аляксандра Неўскага.

Ініцыятарам стварэння сквера быў кіраўнік горада таго часу, Леапольд Дельпац. Дзякуючы яму сціплую алею абнеслі плотам, праклалі пешаходную дарожку. Прыкладна ў той жа час вакол сквера сфармаваліся ключавыя на сённяшні дзень вуліцы Карла Маркса, Янкі Купалы, пр. Францішка Скарыны, Чырвонаармейская, якія на той час насілі іншыя імёны. Паблізу Аляксандраўскага сквера размяшчаліся духоўная кансісторыя, архірэйскі дом, Пакроўская царква (менавіта яна ў далейшым стала асновай для Акруговага Дома Афіцэраў). Усім знаёмая капліца імя А. Неўскага была ўзведзена на ўваходзе ў алею ў 1869 годзе.

Алея выконвала даволі карысную функцыю - сюды прыходзілі расслабіцца і адпачыць пасля цяжкага працоўнага дня студэнты і чыноўнікі. Нядзіўна, што з цягам часу яе выгляд стаў усё больш акультураным і ўтульным. Паступова разбіваліся новыя клумбы, ставіліся лаўкі, абнаўляліся дарожкі.

У 1890 году сквер набыў яшчэ адзін знакавы будынак - цяперашні тэатр імя Янкі Купалы, а на той час - Мінскі гарадскі тэатр. Бюст паэта з'явіўся на ўваходзе крыху пазней, у сярэдзіне XX стагоддзя. Аднак доўга ён тут не прастаяў, і ўжо ў 1972 годзе быў перанесены ў роднае паселішча Купалы, вёску Вязынку.

Пасля Другой Сусветнай вайны, у 1955 году, сквер быў дадаткова абнесены гранітнай сцяной з аднаго боку, і надзейнай металічнай агароджай з другога. У ім з'явіліся калоны, абноўленыя лаўкі, гранітныя вазы, павялічана колькасць уваходаў, дададзены новыя клумбы і газоны, а таксама ўзведзена трыбуна.

Непадалёк ад сквера ў гады Вялікай Айчыннай вайны быў павешаны сакратар Мінскага падпольнага гарадскога камітэта Ісай Казінец, чаму прысвечаны пастаўлены тут мемарыяльны памятны знак.

Фантан

У Аляксандраўскага сквера маецца і іншая назва, «Панікоўка». Гэта звязана з размешчаным тут фантанам «Хлопчык з лебедзем», які многія параўноўваюць з героем Панікоўскага з вядомай кнігі «Залатое цяля».

Будаўніцтва фантана было абумоўлена правядзеннем гарадскога вадаправода з чыстай артэзіянскай вадой у 1874 годзе. Такім чынам, гэта адзін з найстарэйшых цяпер дзеючых фантанаў сталіцы. Яго аўтарам з'яўляецца Тэадор Калідэ.

Цікава, што ў свеце існуе велізарнае мноства аналагаў «Хлопчыка з лебедзем» - ад Берліна і Вроцлава да рэзідэнцыі англійскай каралевы. Справа ў тым, што сама ідэя фантана была сфарміравана яшчэ ў 30-х гадах XIX стагоддзя, і калі ў 1851 годзе Калідэ атрымаў за яе медаль у Лондане, заказ зрабіла сама ангельская каралева.

У першапачатковым варыянце па акружнасці фантана размяшчаліся пацешныя жабы, а ў самім вадаёме плавалі рыбкі. Аднак у гады Першай і Другой Сусветных войнаў помнік быў пашкоджаны і нават мог быць знішчаны (тут планавалася паставіць манумент змагарам за рэвалюцыю). Яго рэканструкцыя і аднаўленне было даручана скульптару СССР Заіру Азгуру.