Беларуская мова

Language_baner.png

Гісторыя беларускай мовы

Беларуская - адна з моў усходніх славян. На сённяшні дзень яна з'яўляецца адной з дзвюх афіцыйных моў Рэспублікі Беларусь (другая - руская). У часы Вялікага Княства Літоўскага беларуская мова пачала сваё самастойнае фарміраванне з вылучэння са старажытнарускай, «бацькі» сучасных рускай, беларускай і ўкраінскай моў. Беларуская азбука - гэта, у асноўным, кірыліца з наяўнасцю знака апострафа, а арфаграфія грунтуецца на прынцыпе «як чуецца, так і пішыцца», што значна спрашчае беларускія правілы правапісу.

На сённяшні дзень у Беларусі дзве афіцыйныя мовы, але больш за палову насельніцтва лічыць свёй роднай мовай беларускую. Значна менш людзей, якія жывуць у Беларусі, могуць сказаць, што яны размаўляюць на ёй са сваімі блізкімі або сябрамі. Усяго каля 7 мільёнаў чалавек валодаюць роднай мовай. Тым не менш, прайшоўшы вельмі складаны і супярэчлівы шлях, беларуская мова застаецца жывой і ў сучасных рэаліях. У краіне працуюць школы і іншыя ўстановы, дзе навучанне вядзецца на беларускай мове. Падарожнічаючы па дарогах Беларусі, часта можна сустрэць паказальнікі, напісаныя на беларускай мове.

Language_advertising1.png

Багацце дыялектаў беларускай мовы

Магчыма, для кагосьці будзе адкрыццём, што беларуская мова сапраўды вельмі багатая. Калі ў літаратурнай мове налічваецца каля 250 - 500 тысяч слоў, то ў дыялектнай - каля двух мільёнаў. Важным складнікам беларускай мовай з'яўляюцца дыялекты і лакальныя гаворкі. Цікавы той факт, што часам вучоныя фіксіруюць дыялектныя адрозненні не толькі суседніх вёсак, але і нават гаворкі розных канцоў адной вёскі. Лічыцца, што асноўныя дыялекты беларускай мовы - гэта паўночна-ўсходні, паўднёва-заходні і сярэднебеларускі пераходны. Беларускія дыялекты адрозніваюцца вымаўленнем вызначаных тыпаў літар. Напрыклад, літары "а" ці "д" і "т". Лінгвісты называюць гэтыя асаблівасці вымаўлення «аканнем», «дзеканнем» і «цеканнем».

Акрамя названых дыялектаў, на тэрыторыі краіны існуе і так званая «трасянка» - форма беларускай гутарковай мовы, што мае змешаную марфалогію і словаўтварэнне. Аднак адзінства і цэласнасць нацыянальнай мовы гэтыя дыялекты не парушаюць.  

Language_advertising2.png

Гісторыя і каштоўнасць беларускай мовы

У гісторыі развіцця беларускай мовы вылучаюць некалькі этапаў. У перыяд знаходжання беларускіх земляў у складзе Вялікага княства Літоўскага афіцыйнай мовай была прызнана старабеларуская. У гэты час на ёй вялі афіцыйнае і прыватнае ліставанне, судовую практыку, на яе перакладалі творы літаратуры і выкарыстоўвалі падчас размовы. У гэты ж час Францыск Скарына заснаваў друкарства на старабеларускай мове.

Language_Scoryna.png
 
Пасля аб'яднання ВКЛ з Польшчай і стварэння дзяржавы Рэчы Паспалітай (1569 г.), старабеларуская мова страціла сваю значнасць і саступіла польскай. І ўжо ў 1696 г. польская была прызнана афіцыйнай мовай Рэчы Паспалітай. Старабеларускую ў гэты перыяд часу выкарыстовалі, галоўным чынам, у народзе сярод сялян.

Пасля распаду Рэчы Паспалітай пачаўся другі этап фармавання і развіцця беларускай мовы. У гэты час афіцыйнай дзяржаўнай мовай на беларускіх землях была руская, але ў пачатку XIX стагоддзя паўстала пытанне пра самастойнасць беларускай мовы. У вытокаў развіцця літаратурнай мовы стаіць беларуская інтэлігенцыя: Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, Аляксандр Рыпінскі, Ян Чачот. У другой палове XIX стагоддзя пачаўся сапраўдны росквіт нацыянальнай мовы. На ёй пісалі свае творы вядомыя паэты і пісьменнікі, такія як Ф. Багушэвіч, М. Багдановіч, Я. Колас, Я. Купала.

Пасля кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. беларуская мова была прызнаная дзяржаўнай, і яе пачалі выкарыстоўваць у афіцыйнай дакументацыі, судовай справе, у адукацыйнай сферы. 

Language_quote1.png

Насельніцтва нашай краіны ганарыцца сваёй роднай мовай, але мала хто гавораць на ёй. Менавіта па гэтай прычыне беларуская змесцавана ў атласе моў ЮНЭСКА: сусветная грамадскасць лічыць, што наша мова знаходзіцца на пачатковай стадыі вымірання. Разам з тым па меладычным гучанні яна прызнана другой пасля італьянскай.

Беларуская мова адна з самых жывых моў.  Гэты галоўны сродак нацыянальнай культуры, які адкрывае кожнаму з нас вялікі і чароўны свет мілагучнасці і самабытнасці.

Наша нацыянальная мова напоўнена мноствам эпітэтаў і характарыстык. Гэта духоўнае набыццё нашага народа, якое жыве ўнутры кожнага з нас. Мабыць, няма ніводнага беларускага пісьменніка, які не выказаў бы свайго зачаравання роднай мовай. Вялікую ролю ў фарміраванні беларускай літаратурнай мовы адыгралі Янка Купала, Якуб Колас, Максім Багдановіч, Васіль Быкаў, Уладзімір Караткевіч і многія іншыя пісьменнікі Беларусі. Гэтымі аўтарамі было сказана мноства шчырых слоў пра прыгажосць і багацце беларускай мовы. Іх творы працятыя любоўю да яе, непакоем за яе вельмі тонка перадаюць адценні чалавечых пачуццяў.
Language_quote2.png
Беларуская мова захавала ў сабе мноства славянскіх элементаў і таму справядліва лічыцца ключом да разумення іншых славянскіх моў. У ёй ёсць велізарная колькасць слоў, якія нельга перавесці даслоўна. У гэтым і складаецца яе ўнікальнасць, непаўторнасць і сэнс існавання.