Беларуская кухня

Беларуская нацыянальная кухня існуе ўжо шмат стагоддзяў. На яе ўплываюць гістарычныя падзеі, геаграфічнае становішча і ўмовы надвор'я. Актыўнае вядзенне сельскай гаспадаркі спрыяе выкарыстанню разнастайнай гародніны пры падрыхтоўцы нацыянальных страў. У асноўным, у беларускай кухні заўсёды выкарыстоўваліся мясцовыя прадукты, але невялікі ўплыў аказваюць і рэцэпты перасяленцаў з памежных тэрыторый.


Гісторыя беларускай кухні

З часоў Вялікага княства Літоўскага ў беларускай кухні з'яўляліся рэцэпты іншых народаў (балтыйскія, габрэйскія, нямецкія). На працягу многіх стагоддзяў беларусы не ўжывалі шмат мяса ў сваім рацыёне. Месца мяса было цікавым, як і ва ўкраінскай кухні, сала. Яго зашмальцоўваюць прама са шкурай. Заменай мясных страў таксама служылі грыбныя, хоць у той час грыбы не марынавалі, а сушылі.

У беларускай кухні, у адрозненне ад іншых нацыянальных кухняў, практычна не ўжываліся малочныя і салодкія прадукты. Замест прысмакаў на дэсерт ўжывалі салодкія напоі, тыпу кісяля, або здобныя пірагі.

У далейшым беларусы сталі выкарыстоўваць больш мяса ў сваім рацыёне. Звычайна мясныя стравы гатавалі на святы. Самымі папулярнымі відамі былі свініна, ялавічына, птушка, дзічына. З таго часу ў нацыянальнай рэцэптуры захаваліся такія стравы, як мачанка, верашчака, смажанка, хатнія каўбаскі, салёнае сала.

Рачную рыбу беларусы таксама актыўна ўжывалі, аб гэтым сведчаць народныя рэцэпты. Самымi папулярнымi былi шчупак, асетр, лешч, вугор, карп, акунь, судак. З рыбы рыхтавалі суп, клёцкі.

Вясковая кухня была сытнай, простай і заўсёды свежай. Большасць страў падавалі да стала гарачымі. Княжацкія і шляхецкія стравы былі больш разнастайнымі і экзатычнымі. На магнацкіх сталах часта былі фаршаваныя судакі, розныя дэлікатэсы.

У савецкія часы на беларускую кухню аказалі ўплыў рэцэпты іншых народаў. У месцах грамадскага харчавання тады з'явіліся ўкраінская і каўказская кухні.

У дваццатым стагоддзі ў беларускія рэцэпты дадалася пшанічная мука і разнастайныя стравы з яе, так як раней у асноўным выкарыстоўвалася жытняя мука. З'явіліся шматлікія салаты.


Сучасная беларуская кухня

У рэцэптах сёння складана выкарыстоўваць тыя ж прадукты, якія ўжывалі нашы продкі. Некаторыя гародніна і бабовыя зніклі з нашага стала. Але многія стравы захаваліся і дагэтуль: бліны, клёцкі, саленні, супы на квасе або на бураках, хатнія каўбаскі, сала, мясныя стравы.

У многія стравы нацыянальнай кухні ўваходзіць бульба. Сярэднестатыстычны беларус з'ядае каля паўкілаграма бульбы штодня. Сярод бульбяных рэцэптаў дранікі, запяканкі, бабка, смажаная і тушаная бульба.

Мяса ў Беларусі ядуць удвая менш, чым у суседняй Польшчы. Пры чым, самы папулярны від мяса - гэта не вельмі карысная, але смачная свініна.


Сярод папулярных нацыянальных мясных страў: 

  • бігас - тушаная капуста з мясам;
  • калдуны - бульбяныя аладкі з мясам;
  • мачанка - звычайна страва з розных мясных абрэзаў ў выглядзе падліўкі, якую падаюць з блінамі;
  • смажанка - мясны пірог.      
                     
Сярод папулярных сучасных супоў хатняй беларускай кухні - вуха, боршч, грыбны і гарохавы суп.

З алкагольных напояў захаваліся беларускія настойкі на аснове гарэлкі, мёду, журавін пад рознымі назвамі (зуброўка, крамбамбуля і інш.). З безалкагольных вельмі папулярны квас і бярозавы сок.


Беларускія салодкія стравы

У хатняй кухні беларусаў мёд заўсёды быў вельмі папулярны. Беларусы любяць і бліны з мёдам, і мядовыя кашы, і пірагі. Здаўна з мёдам рыхтавалі Саладуху (цеста), кісель, печаныя яблыкі.

Пернікі - салодкая мучная страва, якая прыйшла да нас здаўна і на рускай мове называлася «Пряники». Лічыцца, што назва гэтага ласунка бярэ пачатак з паганскіх часоў, калі пакланяліся аднаму з багоў Перуну, богу сонца. У тыя часы людзі прыносілі ахвяры багам, і менавіта тады павялося ляпіць фігуркі жывёл з салодкага і смачнага цеста. Затым памянялася не толькі назва салодкага дэсерту, але і густ, так як пернікі сталі выпякаць з пшанічнай мукі, а не з жытняй.


Бліны

Пра тое, як узнікла гэтая страва, гісторыкі спрачаюцца па гэты дзень. Існуе некалькі розных версій. Некаторыя лічаць, што бліны пачалі выпякаць на аснове жытняга кісяля. Іншыя кажуць, што слова «блін» з'явілася ад слова «млын». Раней бліны пякліся з розных відаў мукі. Цяпер бліны выпякаюць у асноўным з пшанічнай мукі на аснове дрожджаў, малака, смятаны альбо кефіру. Бліны прынята есці з разнастайнымі начынкамі, джэмам або мёдам.


Беларускія рэстараны

Старадаўнія нацыянальныя рэцэпты можна паспрабаваць і сёння ў розных рэстаранах беларускай кухні, у якія з задавальненнем прыходзяць госці нашай краіны. У такіх кропках грамадскага харчавання пададуць не толькі вясковыя стравы, але і дэлікатэсы, якімі ласаваліся з княскага стала.

У распаўсюджаных у Беларусі аграсядзібах і этнаграфічных комплексах можна паспрабаваць унікальныя рэцэпты рэгіёнаў, прыгатаваныя з свежых прадуктаў, вырашчаных, як правіла, прама на месцы. Гэта і свежаспечаны хлебушак, і мясныя каўбаскі, і хатнія сыры, і салодкія дэсерты з садавіны і мёду.

У меню сучасных беларускіх рэстаранаў можна знайсці не толькі стравы беларускай кухні, але і стравы заходнееўрапейскай, і каўказскай, і ўсходняй кухні.

Аднак турыстам, якія прыязджаюць у нашу краіну, трэба абавязкова паспрабаваць менавіта стравы беларускай кухні, такія як дранікі, боршч, мачанка, квашаная капуста, марынаваныя агуркі, сала і нацыянальныя настойкі.

Усе жыхары Беларусі, а таксама госці нашай краіны любяць сытную і смачную беларускую кухню. Пераканацца ў гэтым можна, зазірнуўшы ў шматлікія рэстаранчыкі, дзе гатуюць старадаўнія і сучасныя стравы.