Вопытная

Вёска Вопытная, Верхнядзвінскі раён Віцебскай вобласці. У найноўшай гістарыя вядомая, як месца пражывання работнікаў якая існавала калісьці перад Вялікай Айчыннай вайной доследнай сельскагаспадарчай станцыі. Адсюль і назва вёскі - Вопытная. Невялікі населены пункт, які знаходзіцца ў баку ад буйных рэспубліканскіх дарог. Самая бліжэйшая траса - Р-20.

Не мае шмат, здавалася б, цікавымі падзеямі жыццё вёскі. Станцыя сельскагаспадарчая ўжо даўно не існуе. Праўда, тэрыторыя вёскі знаходзіцца ў памежнай зоне, таму бывала, паблізу расквартыравывалі памежавыя часткі. Але і гэты час прайшоў.

Чым жа можа зацікавіць такі, здавалася б, нязначны населены пункт?

Архівы падказваюць, што, акрамя сучаснай гісторыі вёскі, ёсць яшчэ пласт падзей, узрост якіх, як мінімум, стагоддзе. Дваранская прозвішча Нітаслаўскіх (па некаторых версіях Мітослаўскіе) назаўжды ўпісана ў гістарычныя летапісі наваколля.

Асобы, якія носяць гэтае прозвішча, згадваюцца ў біяграфіях значных дзеячаў Расійскай імперыі. Напрыклад, пісьменнік Ф. М. Дастаеўскі звяртаўся да адваката Нітаслаўскіх пры уступленні ў правы спадчыны зямель на тэрыторыі сучаснай Беларусі. А ў якасці былых уладальнікаў панскіх маёнткаў гэтае прозвішча фігуруе і ў іншых абласцях рэспублікі.

Што ж тычыцца вёсачкі Вопытная, то паблізу ад яе маецца населены пункт Бігосава, а ён, у сваю чаргу, з'яўляецца пераемнікам імя і гісторыі па-месцы Бігосава. І тут-то з'яўляецца носьбіт прозвішча Нітаслаўскіх - Вітальд Нітаслаўскіх, які узвёў цагляны памешчыцкіх дом, даўшы яму назву Бігосава. Па мясцовых паданнях, назва паходзіць ад стравы польскай кухні - бігас. Вось такое ў пана Нітаслаўскіх было дзівацтва.

Пакінутае гаспадарамі дваранскае гняздо

Але хай назва не ўводзіць нікога ў зман уяўнай жартоўнасцю. Праект сядзібы сур'ёзна прадуманы. Жылы дом, надворныя гаспадарчыя пабудовы, з усёй дбайнасцю распланавалі парк з сажалкай - усё гэта знаўцы-архітэктары і гісторыкі адносяць да неакласіцызму або позняга класіцызму. Пабудовы настолькі дыхтоўная, што нават вятры войнаў і рэвалюцый не змаглі зрушыць іх з твару зямлі. Хай парк запушчаны, зарослая сажалка з штучным востравам пасярод яго нагадвае пра былыя дваранскія задумкі, планы, якія ўдалося паспяхова рэалізаваць. Гаспадарам пашанцавала менш. Яны пакінулі сядзібу ў лютым 1917 года.

Калісьці на тэрыторыі былога маёнтка размяшчаўся сельскагаспадарчы тэхнікум.

Цяпер даступныя для агляду:

• Жылы дом (захавалася каланада пры ўваходзе і найпрыгажэйшы франтон);

• Фасадная сцяна сядзібнага дома (яна нагадвае пра вышыню столяў залаў і пакояў, святочнасць якіх і любоў, панаваўшую там атмасферу можна дамысліць);

• Флігель з калонамі (па значнасці канструкцыі пабудова можа цягацца з лепшымі ўзорамі падобных будынкаў);

• Гаспадарчы будынак з тоўстымі сценамі, па-сялянску нізкім дахам.

Мелася яшчэ каталіцкая капліца, ня захавалася да цяперашняга часу.

Гістарычныя і эстэтычныя асацыяцыі

Невыкараняльна зачараванне памешчыцкага побыту, мернасць і дыхтоўнасць жыцця, прыярытэты духоўных каштоўнасцей таго часу - усё гэта можна адчуць, прасякнуўшысь атмасферай маёнтка Бігосава. А праз яго ўлавіць дух мінулай эпохі, пакінутай, але не згубленай дваранскай вартасці і арыстакратызма, сядзібы.