Шэметава

Размешчаная побач з мястэчкам Звіліна і раённым цэнтрам Мядзель на беразе рэчкі Вялікі Перакоп (Шэметаўка) вёска з 26 жыхарамі (па дадзеных на 2009 год) не можа, вядома, канкурыраваць з буйнымі населенымі пунктамі. Але вось што тычыцца яе мінулага, шмат у чым пра Шэметава можна казаць у вышэйшай ступені - з эпітэтам «самы»: найстаражытнейшы маёнтак, самыя руплівыя і прадпрымальныя гаспадары, самыя прыгожыя вітражы ў касцёле.

Феадалізм і капіталізм у гісторыі вёскі і маёнтка

Мястэчка і маёнтак упершыню згадваюцца яшчэ ў гістарычных дакументах XV стагоддзя, таму Шэметава ўключана ў пералік самых старых на тэрыторыі Беларусі. Заснавальнікамі і першымі гаспадарамі лічацца шляхцічы Шэметы – ад іх прозвішча і пайшла назва геаграфічных аб’ектаў. Дынастыя Шэметаў мела герб «Лебедзь». І хоць геральдыку дакладнай навукай не назавеш, сімвалічна яна дэманструе характар прозвішча Шэметаў. Пунсовае поле, на ім серабрыстая лебедзь, птушка, якая замёрзла перад узлётам, такая ж ганарлівая, як і карона, што вянчае герб.

Падзвіжніцтва і ўзлёт - вось вытлумачэнне герба. І род упоўнай меры Шэметаў адпавядаў такому значэнню, як зараз сведчаць старонкі гісторыі.

Затым пакаленні і прозвішчы гаспадароў змянялі адзін аднаго, тыя, у каго не было спадчыннікаў, перадавалі ўладанні блізкім сваякам ці мужам. Былі сярод іх і дзівацкія шляхцічы, але большасць адрозніваліся цвярозым, практычным розумам.

Прыкладам буржуазнага падыходу да вядзення гаспадаркі, які паступова зараджаўся і набіраў моц, служыць дзейнасць Скірмунтаў. Пры іх уладзе будаваліся: броварны завод з паравым рухавіком, лазня, пральня, кузня, цагельня, дзейнічала крэдытна-ашчаднае таварыства - правобраз сучасных інвестыцыйных кампаній. Планаваўся падвод чыгуначнай галінкі. Грандыёзны размах дзейнасці для прадстаўнікоў панскага роду, якім па вызначэнні належыць быць спешчанымі гультаямі!

Паміж першай і другой сусветнымі войнамі гаспадарчая дзейнасць Скірмунтаў распаўсюдзілася таксама на сельскую гаспадарку і харч: гадоўля і перапрацоўка рыбы ў сістэме штучных вадаёмаў (гэты рыбны комплекс спраўна функцыянуе і цяпер), аранжарэйная гаспадарка, садова-агародныя прадпрыемствы, нарыхтоўка дарункаў лесу.

Але ўсё мянялася з цягам часу. Апошнія гаспадары маёнтка загінулі, тэрыторыя панесла незаменныя страты падчас дзвюх войн, але, нягледзячы на гэта, частка пералічаных пабудоў захавалася і з'яўляецца гістарычнай каштоўнасцю рэгіёна, даступнай для прагляду.

Архітэктурныя вынаходніцтвы і духоўнае жыццё

У цэнтры вёскі Шэметава знаходзіцца касцёл Маці Божай Нястомнай Дапамогі (прыкладная дата з’яўлення - XVII - XIX стагоддзі, стыль пабудовы - класіцызм), побач – выдатны ўзор народнага дойлідства - драўляная званіца (XIX стагоддзе). Па волі Баляслава Скірмунта, вельмі набожнага чалавека, з'явіўся гэты касцёл на месцы старой каталіцкай капліцы.

У галоўнага алтара касцёла два абразы: выява Маці Божай Вострабрамнай і выява Маці Божай Нястомнай Дапамогі. Другі з названых абразоў - дакладны спіс з сапраўднага Рымскага абраза. Зроблены і перададзены ў Шэметава ён па ўказанні ксяндза Казіміра Скірмунта.

Несумнеўнае ўпрыгожванне касцёла - восем вітражоў з малюнкамі святых. Яны былі выраблены запрошанымі замежнымі мастакамі, з'яўляюцца ўнікальнымі для тэрыторый Усходняй Еўропы. І самі па сабе выдатныя.

У касцёле ўсталяваны таблічкі з імёнамі прадстаўнікоў шляхецкіх родаў Скірмунтаў і Сулістроўскіх - былых гаспадароў гэтых земляў, заснавальнікаў касцёла, пра што яны і нагадваюць усім, хто сюды прыходзіць.