Масты

Масты: што, дзе, калі?

Горад з незвычайнай назвай «Масты» - гэта горад, які знаходзіцца ў заходняй частцы Гродзенскай вобласці на месцы ўпадзення ракі Зальвянка ў Нёман. Ён невялікі - яго колькасць на 1 студзеня 2015 г. - 33,3 тысячы чалавек. Агульная плошча - 1,4 тыс. кв. км.

Чаму Масты?

Самым вядомым месцам горада Масты з'яўляецца, як вы, напэўна, здагадаліся, мост. Але не проста мост, а самы доўгі ў Беларусі пешаходны падвесны мост. Яго шырыня - паўтара метра, а даўжыня - 193. Усяго ж мастоў у горадзе, калі лічыць невялікі праз Зальвянка і чыгуначны, сем. Нягледзячы на гэта, імя сваё горад атрымаў не за іх наяўнасць.

Адзін час ён называўся Фабрычны - дзякуючы фанернай фабрыцы братоў Канапацкіх. Праз нейкі час з'явілася неабходнасць размежавання і абазначэння, на якім баку ракі знаходзіцца той ці іншы аб'ект. Так з'явілася народнае пазначэнне: «Левыя масты» і «Правыя масты», для абазначэння таго, што знаходзяцца па левым і па правым беразе адпаведна. Горад жа пачаў называцца Фабрычныя масты.

Але ўсё ж у горадзе з такім імям ёсць і легенда аб яго назве. Яна кажа аб тым, што з самага свайго з'яўлення кожную вясну Нёман разліваўся з такой сілай, што ад кожнага ганка кожнага дома вялі на вуліцу кладкі, якія злучаліся паміж сабой і па якіх і перасоўваліся людзі, чакаючы пакуль спадзе вада.

Масты не адразу будаваліся - гістарычная даведка

Масты нельга назваць маладым горадам - упершыню пра яго згадваецца ў летапісе ў канцы XV стагоддзя ў 1486 годзе. Аднак гэты год адназначна нельга назваць годам заснавання горада - бо ўжо ў гэты час ён быў вялікім паселішчам, які ўзнік на перакрыжаванні гандлёвых шляхоў: водных (Нёманскі) і сухапутных (Брэсцка-віленскі).

Больш падрабязна пра горад удалося даведацца з рэвізіі 1561 года. У пісцовай кнізе, якая належыць Гродзенскай губерні, ёсць апісанне горада. У Мастах налічвалася 9 вуліц і больш за 100 дамоў на абодвух баках Нёмана.

У XVII стагоддзі горад Масты атрымаў Магдэбургскае права і быў ужо цэнтрам павета. У наступным стагоддзі ў выніку ўжо трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай тэрыторыя, на якой быў горад, увайшла ў склад Расійскай імперыі.

У пачатку ж XIX стагоддзя ў Мастах стала развівацца прамысловасць: адкрыліся ліманаднае і суконная прадпрыемства, медна-апрацоўчая фабрыка, суднаверф.

Падчас вайны 1812 года Масты вельмі моцна пацярпеў ад французскіх войскаў: частка будынкаў было спалена, насельніцтва разрабавана. Аднак пасля выгнання непрыяцеля горад вельмі хутка аднавіўся.

Падчас першай сусветнай вайны Масты былі акупаваны нямецкімі войскамі, пасля - польскімі. У выніку Масты застаюцца ў складзе Польшчы і толькі ў 1939 годзе горад увайшоў у БССР.

З чэрвеня 1941 года горад зноў акупаваны нямецкім войскам і вызвалены праз тры гады - у ліпені 1944.

Куды схадзіць, што паглядзець?

Дзякуючы сваёй гісторыі, змене краін, у склад якой ён уваходзіў, горад Масты сталі сапраўдным цэнтрам, цэнтр пышных гістарычных помнікаў. Ён літаральна акружаны касцёламі і цэрквамі. У вёсцы Пяскі знаходзіцца Касцёл Маці Божай Ружанцавай і Царква святога Мікалая. А ў вёсцы Лунна Царква святой Ганны і Царква святога Іаана Прадцечы. Касцёл Святой Тройцы ў вёсцы Струбіца і многія іншыя архітэктурныя помнікі. Яны вельмі разнастайныя і выкананы ў розных стылях: адбітак розных культур, рэлігій ствараюць уражанне, што вы наведваеце розныя краіны, а не адзін і той жа горад.

Акрамя таго, тут жа можна наведаць і археалагічныя помнікі: стаянку эпохі неаліту, нёманскай культуры і бронзавага веку. З 2002 года дзейнічае ландшафтны запаведнік з 200-летнімі дубровамі.