Агульная iнфармацыя

Гісторыя Беларусі

Рэспубліка Беларусь славіцца сваёй багатай гісторыяй. Больш за тое, сама геаграфічная назва змяшчае слова «белы» і асацыюецца з «вялікай, святой, свабоднай, незалежнай» краінай. Нашы продкі з даўняга насілі белае льняное адзенне, паказваючы іншым народам сваю прыязнасць, гасціннасць, любоў да Радзімы і гатоўнасць абараняць яе.

 

Першы чалавек з'явіўся на тэрыторыі Беларусі ў далёкія часы. Нашы продкі жылі на берагах рэк і азёр, займаліся земляробствам, рыбалоўствам і паляваннем на дзікіх жывёл. Паступова тэрыторыю Беларусі засялілі ўсходнеславянскія плямёны – крывічы, дрыгавічы і радзімічы. Пісьмовыя згадванні пра іх прыведзены ў летапісе «Аповесць мінулых гадоў».

Першай устаноўленай датай у гісторыі краіны з'яўляецца 862 год. – згадка першай дзяржаўнай адукацыі – горада Полацка і Полацкага княства. Пад 980 годам летапісы паказваюць другую дзяржаўную адукацыю – Тураўскае княства. Са з'яўленнем Полацкага і Тураўскага княстваў пачынаецца працэс зараджэння новых гарадоў: Віцебск (947 год), Заслаўе (канец Х стагоддзя ), Брэст (1019 год ), Орша (1067 год), Лагойск (1078 год), Пінск (1097 год), Барысаў (1102 год).

Дзяржава садзейнічала развіццю культуры, пісьменства і рэлігіі. Прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства на тэрыторыі Беларусі звязана з дзейнасцю Ефрасінні Полацкай.


У XIII стагоддзе нашы продкі аб'ядналіся з балтамі і ўтварылі дзяржаву – Вялікае княства Літоўскае (ВКЛ), якое стала найбуйнейшай дзяржавай Еўропы, а яго межы распасціраліся ад Балтыйскага да Чорнага мора. Паступова ўсе беларускія землі ўвайшлі ў склад новай дзяржавы. У эпоху ВКЛ Францыск Скарына выдаў першую на ўсходнеславянскіх землях кнігу «Псалтыр» (1517). Быў складзены адзін з першых зборнікаў законаў у Еўропе – Статут ВКЛ (1529 год).

У 1569 г. ВКЛ і Каралеўства Польскае аб'ядналіся ў Рэч Паспалітую. Але пастаянныя войны і ўнутраныя супярэчнасці аслабілі дзяржаву, і ў канцы XVIII стагоддзя Рэч Паспалітая была падзелена паміж іншымі краінамі і беларускія землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года была ўсталявана Савецкая ўлада.

У 1919 г. была ўтворана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР). Гэтая дзяржава паклала пачатак незалежнасці беларускага народа.

У 1922 годзе БССР і іншыя савецкія рэспублікі аб'ядналіся і ўтварылі Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік (СССР).


Самым трагічным і ў той жа час гераічным перыядам у гісторыі беларускага народа стала Вялікая Айчынная вайна, якая доўжылася амаль чатыры гады – з 1941 па 1945 гады.

Шлях да міру і адраджэння ў Беларусі пачаўся толькі ў 1943 годзе, калі былі вызвалены першыя беларускія гарады і вёскі. Уклад беларускага народа ў барацьбу з фашызмам быў высока ацэнены іншымі дзяржавамі – БССР стала адной з краін-заснавальніц ААН.

У пасляваенны перыяд усе сілы беларускага народа былі накіраваны на аднаўленне краіны, адраджэнне гарадоў і вёсак. Дзякуючы ўпартай працы і энтузіязму беларусаў наша краіна ператварылася ў развіты прамысловы цэнтр Савецкага Саюза. Адукацыя і навука, культура і ахова здароўя былі самымі перадавымі ў свеце.

У 1991 год у распаўся Савецкі Саюз і Беларусь аб'явіла сябе незалежнай і суверэннай дзяржавай. 15 сакавіка 1994 года быў прыняты Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь – асноўны закон краіны (выхад абноўленай версіі – 15 сакавіка 2022 года).

Кіраўніком краіны, згодна з Канстытуцыяй, з'яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь. У выніку ўсенародных выбараў 1994 года Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка быў абраны першым Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь.

 

Дзякуючы гістарычнай мудрасці і патрыятызму народа Беларусь не толькі захавала, але і прымножыла багацці, атрыманыя ў спадчыну ад СССР. Кіраўніцтва рэспублікі, захоўваючы буйныя прадпрыемствы ў дзяржаўнай уласнасці і мабілізуючы ўсе існуючыя рэсурсы, забяспечыла высокія тэмпы эканамічнага росту. Прамысловы комплекс Беларусі сёння мае адзін з найбольш развітых вытворчых патэнцыялаў на постсавецкай прасторы. Прадукцыя прамысловых гігантаў – МАЗ, БелАЗ, МТЗ, «Гомсельмаш», «Беларуськалій», «Нафтан», «Мазырскі НПЗ», «Гродна Азот», БМЗ, МЗКЦ – добра вядомая ва ўсім свеце. Прамысловы комплекс рэспублікі вырабляе чвэрць нацыянальнага ВУП, забяспечваючы не менш як дзве трэці беларускага таварнага экспарту. Поспехі сталі магчымыя дзякуючы мэтанакіраванай прамысловай палітыцы, якая рэалізуецца ў краіне, арыентаванай на ўсебаковую падтрымку і маштабную тэхнічную і тэхналагічную мадэрнізацыю галіны.


Беларуская нацыянальная культура і яе дасягненні

Самабытная беларуская культура фармавалася стагоддзямі. Найбагатыя духоўныя каштоўнасці, якія ўслаўляюць маральную сутнасць чалавека, перадаваліся з пакалення ў пакаленне. Яны змяшчаюць высокія ідэалы дабра і справядлівасці, павага да іншых і рашучае непрыманне зла і гвалту.

Фарміраванне і развіццё культуры, заснаванай на хрысціянскай традыцыі, пачалося ў X стагоддзі, пасля хрышчэння насельніцтва па ўсходне–хрысціянскім абрадзе. З'явілася пісьменнасць, будаваліся цэрквы і манастыры, якія сталі галоўнымі адукацыйнымі і культурнымі цэнтрамі. Пры іх былі створаны майстэрні па перапісванні кніг, іканапісы, школы па навучанні грамаце. Закладваліся асновы горадабудаўніцтва, развівалася манументальная архітэктура. Гэтыя помнікі архітэктуры захаваліся да нашых дзён і дзейнічаюць пасля рэстаўрацыі.


У X–XII стагоддзях пасля ўзнікнення першых дзяржаўных утварэнняў (Полацкае, Тураўскае і іншых княстваў) сталі фармавацца беларуская нацыянальнасць і культура. Беларускае мастацтва і архітэктура з самага пачатку праявілі сябе самабытнымі, звязанымі з жыццём народа.

У гэты час было створана мноства шэдэўраў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Самая вядомая нацыянальная рэліквія – крыж святой Еўфрасінні Полацкай, княгіні, асветніцы, які быў створаны майстрам Лазарам Богшам у 1161 годзе. Да XII стагоддзя адносіцца і стварэнне вядомага літаратурнага твора – паэмы «Слова пра паход Ігаравы».

Праз тэрыторыю Беларусі праходзіў шырока вядомы ў старажытнасці гандлёвы шлях з Візантыі ў Скандынавію «з варагаў у грэкі», які садзейнічаў узмацненню кантактаў паміж народамі і ўзаемапранікненню культур.

У канцы XII – пачатку XIII стагоддзя на беларускіх землях узмацняюцца працэсы дзяржаўнай цэнтралізацыі. У выніку ўзнікае новае дзяржаўнае ўтварэнне – Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ВКЛ), якое існавала да канца XVIII стагоддзе Афіцыйнай мовай у Вялікім княстве была старабеларуская. Беларусы стварылі помнікі палітычнай і прававой культуры эпохі Адраджэння – Статуты ВКЛ, у аснову якіх легла старажытная беларуская прававая традыцыя.

У часы ВКЛ на тэрыторыі Беларусі былі ўзведзены шэдэўры абарончай архітэктуры: Крэўскі, Лідскі, Навагрудскі і іншыя замкі.

Да гэтага перыяду адносіцца станаўленне беларускай іканапіснай школы з самабытным стылем. Развіваюцца выяўленчае мастацтва (жывапіс, драўляная скульптура, дэкаратыўна-прыкладное мастацтва), музыка, літаратура, прыдворны і народны тэатры. У народнай культуры развіваецца фальклорная творчасць і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва. Фарміруецца беларускі тып культуры Адраджэння. Выбітным дасягненнем эпохі стала кнігавыдавецкая дзейнасць Ф. Скарыны.

Рэч Паспалітая – новая эра ў гісторыі і культуры. На беларускіх землях пачынаюць дзейнічаць майстэрні па вытворчасці габеленаў, карункаў і вырабаў са шкла. Знакамітыя слуцкія паясы па праве лічацца адным з нацыянальных здабыткаў.

Знакамітыя слуцкія паясы – адна з нацыянальных рэліквій беларусаў, выдатны ўзор дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, які стаў не толькі гістарычным культурным сімвалам, але і сучасным брэндам Беларусі.

З каштоўных нітак спрыялі адданню аб паходжанні арыстакратыі Рэчы Паспалітай ад старажытных ваяўнічых плямёнаў сарматаў.

Беларускія ткачы стварылі непаўторныя ўзоры і сімвалічныя матывы, эксклюзіўную тэхналогію. Сусветную вядомасць набылі паясы Слуцкай персіярні – мануфактуры Радзівілаў, найбагацейшай і ўплывовай дынастыі Еўропы.

Сёння старадаўнія слуцкія паясы – рарытэт. У Беларусі захоўваюцца адзінкавыя экзэмпляры і фрагменты (11 адз.), а большая частка твораў нацыянальнага дэкаратыўна–прыкладнога мастацтва знаходзіцца ў музейных і прыватных калекцыях свету.

 

Да XVII стагоддзя адносіцца ўнікальны помнік польска–беларускай музычнай культуры «Полацкі сшытак». Гэта рукапісная складанка музыкі ананімных аўтараў эпохі Адраджэння і ранняга барока.

У XVIII стагоддзі на тэрыторыі Беларусі квітнеў тэатр. Пры дварах буйных землеўладальнікаў ствараліся тэатры оперы і балета, сімфанічныя аркестры. Мастакамі былі сяляне, якія атрымалі спецыяльную адукацыю. Музычнае і тэатральнае жыццё знаходзілася на ўзроўні перадавых еўрапейскіх краін.

У канцы XVIII стагоддзя беларускія землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі і з гэтага моманту сталі адчуваць уплыў рускай культуры.

Адметная рыса культурнага жыцця Беларусі канца XVIII–пачатку XX стагоддзя праяўляецца ў развіцці і літаратуры і журналістыкі. Я. Купала, Я. Колас, М. Багдановіч узнялі літаратурную беларускую мову на якасна новы ўзровень.

Сусветнай вядомасцю карыстаюцца музычныя творы нашых землякоў М. К. Агінскага, С. Манюшкі, карціны І. Хруцкага, В. Бялыніцкага-Бірулі, Ф. Рушчыца, М. Шагала і іншых мастакоў.

Пасля Вялікай Айчыннай вайны 1941–1945 гадоў ваенна-патрыятычная тэма стала асноўнай практычна ва ўсіх відах прафесійнага мастацтва.

Сучаснае культурнае жыццё Беларусі дынамічнае і разнастайнае. Тут праходзіць мноства мастацкіх выставак, музычных, тэатральных і кінафестываляў. Усе яны даступны як беларусам, так і гасцям краіны.

У сферы культуры дзейнічае каля 5,6 тыс. дзяржаўных арганізацый (уключаючы асобныя структурныя падраздзяленні і філіялы): клубы, публічныя бібліятэкі, музеі, тэатральна-відовішчныя арганізацыі (тэатры, канцэртныя арганізацыі, цыркі), паркі, заапаркі і інш.

 

У музеях прадстаўлены калекцыі твораў мастацтва беларускіх аўтараў розных эпох і жанраў. Самая вялікая калекцыя карцін і скульптур знаходзіцца ў Нацыянальным мастацкім музеі.

У сусветную мастацкую культуру ХХ стагоддзе Беларусь увайшла са стварэннем авангарднага мастацкага аб'яднання «Сцвярджальнікі новага мастацтва» і такімі імёнамі, як М. Шагал, К. Малевіч, Ю. Пэн, Х. Суцін. Мастакі М. Філіповіч, В. Бялыніцкі–Біруля, В. Цвірко, В. Грамыка, М. Данцыг, П. Масленікаў, М. Савіцкі. Скульптары А. Брат, А. Грубе, М. Керзін, З. Азгур, П. Белавусаў, А. Бембель, А. Глебаў і многія іншыя.

Габелен займае лідзіруючыя пазіцыі ў дэкаратыўна–прыкладным мастацтве. Так, «Габелен стагоддзя» А. Кішчанка афіцыйна прызнаны самым вялікім у свеце і занесены ў Кнігу рэкордаў Гінеса.

Сучаснае выяўленчае мастацтва Беларусі адрозніваецца разнастайнасцю. Заваёўваюць папулярнасць фатаграфія, арт–дызайн, экшн-арт, камп'ютарная графіка, пашыраецца жанравы спектр. У Менску дзейнічае Нацыянальны цэнтр сучаснага мастацтва.

Вялікай папулярнасцю карыстаецца творчасць вядучых музычных калектываў краіны: Прэзідэнцкага аркестра Рэспублікі Беларусь, Дзяржаўнага акадэмічнага сімфанічнага аркестра, Дзяржаўнага акадэмічнага хору ім. Г. Шырмы.

Артысты Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Беларусі, Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага музычнага тэатра, Беларускай дзяржаўнай філармоніі сваім самабытным талентам і найвышэйшым выканальніцкім майстэрствам пакараюць як беларусаў, так і шматлікіх гледачоў за мяжой.

Беларускае музычнае мастацтва праславілі выдатныя кампазітары С. Манюшка, Г. Вагнер, В. Мулявін, І. Лучанок, Я. Ханок, Д. Смольскі, А. Елісеенкаў і інш.

Візітнымі карткамі Беларусі па праве можна лічыць вакальную групу «Чысты голас», ансамблі «Песняры» і «Сябры». Штогод у Беларусі праводзіцца 60 фестываляў міжнароднага і рэспубліканскага ўзроўню, з іх 30 музычных. Фестываль «Славянскі базар у Віцебску», Нацыянальны фестываль беларускай песні і паэзіі «Маладзечна», «Беларуская музычная восень», свята «Александрыя збірае сяброў» брэнд ы суверэннай Беларусі.


Для жыхароў і гасцей рэспублікі працуюць 28 дзяржаўных прафесійных тэатраў, з іх 27 – сістэмы Міністэрства культуры (1 тэатр оперы і балета, 18 драматычных і музычных, 7 лялечных і юнага гледача), 1 – сістэмы Міністэрства абароны (Драматычны тэатр Беларускай Арміі). 4 тэатры ў Беларусі маюць статус «нацыянальны»: Вялікі тэатр Беларусі, драматычныя тэатры імя Я.Купалы і М.Горкага ( г. Мінск), Я.Коласа ( г. Віцебск).

У Беларусі рэгулярна праводзяцца фестывалі, конкурсы, агляды сцэнічнага мастацтва. Сярод іх – Міжнародны форум тэатральнага мастацтва «ТЭАРТ» у Мінску, Міжнародны фестываль тэатраў лялек у г. Мінску, Міжнародны фестываль сучаснай харэаграфіі ў Віцебску, «Славянскія тэатральныя сустрэчы» ў г. Гомелі, «Белая Вежа» у г. Брэсце і многія іншыя. У 2011 год была заснавана Нацыянальная тэатральная прэмія Беларусі.

У краіне праводзіцца сур'ёзная работа па рэстаўрацыі гісторыка–культурнай спадчыны. Найбольш значная спадчына, узятая пад ахову дзяржавы, уключана ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. У спіс уключаны 5671 аб'ект.

Найбольш выдатныя аб'екты айчыннай і сусветнай культуры ўключаны ў Спісы Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. У прыватнасці, у спіс увайшлі: у 1992 год у Белавежская пушча (Камянецкі раён, Брэсцкая вобласць), у 2000 год у замкавы комплекс «Мір» ( г.п. Мір, Карэліцкі раён, Гродзенская вобласць); у 2005 год у архітэктурна-культурны комплекс рэзідэнцыі Радзівілаў у Нясвіжы (Мінская вобласць) і Дузе Струвэ (Брэсцкая і Гродзенская вобласці). У спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА ўвайшлі: у 2009 год у – святочны калядны абрад «Калядкі каралёў» у сяле Семежава (Капыльскі раён Мінскай вобласці); у 2018 годзе – урачыстасць у гонар шанавання абраза Божай Маці Будслаўскай (Будслаўскі фэст) у Будславе (Мядзельскі раён Мінскай вобласці); у 2019 год у – вясновы абрад «Юр'еўскі карагод» у сяле Пагост (Жыткавіцкі раён Гомельскай вобласці); у 2020 год у – культура ляснога пчалярства.

Зараджэнне і развіццё беларускай мовы

У цяперашні час беларуская мова – адна з дзвюх афіцыйных моў Рэспублікі Беларусь (другая – руская).

Беларуская мова адносіцца да славянскай групы індаеўрапейскай моўнай сям'і. Праіснаваўшы некалькі тысячагоддзяў, індаеўрапейская агульнасць распалася, і на аснове яе дыялектаў сталі фармавацца розныя мовы (германскія, раманскія, славянскія).

Беларуская мова захавала ў сабе мноства славянскіх элементаў і таму справядліва лічыцца ключом да разумення іншых славянскіх моў. У ім ёсць вялікая колькасць слоў, якія нельга перавесці даслоўна. У гэтым і заключаецца яго ўнікальнасць, непаўторнасць і сэнс існавання.

У гісторыю развіцця беларускай мовы значны ўклад унёс Францыск Скарына, які заснаваў кнігадрукаванне на старабеларускай мове.


Каля вытокаў развіцця літаратурнай мовы стаіць беларуская інтэлігенцыя: У. Дунін–Марцінкевіч, А. Рыпінскі, Я. Чачот. У другой палове XIX стагоддзя пачаўся сапраўдны росквіт нацыянальнай мовы. На ім пісалі свае творы вядомыя паэты і пісьменнікі. Ф. Багушэвіч, М. Багдановіч, Я. Колас, Я. Купала.  Пасля кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 год а беларуская мова была прызнана дзяржаўнай.

Беларуская мова вельмі багатая на дыялекты. Калі ў літаратурнай мове налічваецца каля 250 500 тысяч слоў, то ў дыялектнай – каля 2 мільёнаў. Важным складнікам беларускай мовы з'яўляюцца дыялекты і лакальныя гаворкі. Лічыцца, што асноўныя дыялекты беларускай мовы – гэта паўночна-ўсходні, паўднёва-заходні і сярэднебеларускі пераходны. Беларускія дыялекты адрозніваюцца вымаўленнем пэўных тыпаў літар. Напрыклад, літары «а» або «д», «т». Лінгвісты называюць гэтыя асаблівасці вымаўлення « аканьем», «дзеканнем» і «цаканнем».

Гісторыя беларускай нацыянальнай кухні

Кулінарныя традыцыі Беларусі сыходзяць каранямі ў паганскія часы, а канчаткова яны сфармаваліся на мяжы XVI XVII стагоддзяў.

Візітнай карткай беларускай нацыянальнай кухні з'яўляюцца:

дранікі. Рэцэпт быў запазычаны з нямецкай кухні і ўпершыню апісаны ў кнізе «Кухар добра навучаны» у 1830 годзе. Гэта тонкія аладкі з бульбы з даданнем яйка і падаюцца звычайна са смятанай. Гэта сытная і недарагая страва, якая гатуецца хутка і проста.


Таксама папулярная «Верашчака». Прыдворны кухмістр караля Рэчы Паспалітай Верашчака ўвайшоў у гісторыю беларускай кухні як стваральнік даволі цікавай стравы. Ён прыдумаў тушыць у падліве кавалачкі каўбасы, змешаныя з салам. З часам верашчака з'явілася і ў рацыёне сялян – яе рыхтавалі па вялікіх святах.

Суп бацвіннік (бурак, халадзільнік) традыцыйна рыхтаваўся з бурачнага бацвіння (цяпер з буракоў ).

Да доследкі. Сваю арыгінальную назву дадзеная страва беларускай нацыянальнай кухні атрымала перш за ўсё за сваю форму: падрыхтоўвалі цёртую бульбяную масу, фармавалі з яе пласт, які нарэзаўся на кавалачкі, якія нагадваюць маленькія капыткі.

Вельмі распаўсюджана мачанка. Мачанкай звалі падліўку, у які трэба было мачаць іншую страву (да прыкладу, капыты).


Цікавая страва «Пячысты». Гэта магла быць запечаная бараніна, цэлая курыца ці дзічына. Дадзеная страва часта з'яўлялася на княжым стале, прычым гатавалі яго наступным спосабам: тушку курыцы ці іншай дзічыны вымочвалі, а затым закопвалі на некалькі дзён у пясок, затым на чынілі яе селядцовым фаршам.

Неверагодна смачныя наліснікі. Гэту страву памылкова называюць блінамі, аднак яна адрозніваецца тым, што наліснікі не з'яўляюцца самастойнай стравай. Іх падаюць з рознымі начыннямі, напрыклад, тварагом.

Пёрышча з піва традыцыйны беларускі суп, які гатаваўся на піве. Гісторыя гэтай стравы сыходзіць сваімі каранямі ў XVI–XVIII стагоддзях, калі піва было вельмі папулярным напоем у Беларусі.

А вось крамбамбуля гэта моцны алкагольны напой на мёдзе, у склад якога ўваходзілі спірт, мёд і спецыі. Без крамбамбулі не абыходзілася ніводнае шляхецкае застолле.

Традыяцыйны безалкагольны напой на травах збіцень. У залежнасці ад пары года, ён мог падавацца як халодным, так і гарачым.


Беларускія святы, звычаі і правядзенне абрадаў

Духоўнае багацце народа адлюстроўваецца ў яго звычаях і традыцыях. У іх захоўваюцца дасягненні і лепшыя якасці беларускага народа: міласэрнасць і прыязнасць, душэўная шчодрасць і гатоўнасць падзяліцца ўсім, што ёсць.

Найбольш значныя падзеі і мерапрыемствы, якія праводзяцца ў Беларусі на рэгулярнай аснове, наступныя.

Урачыстасці з нагоды Дня Незалежнасці Гэта галоўнае дзяржаўнае свята Беларусі, якое адзначаецца штогод 3 ліпеня ў дзень вызвалення Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Парад – самы яркі момант Дня Незалежнасці. «Наша каханая маці–Радзіма, вечна жыві і квітней, Беларусь!» – гэтыя праніклівыя радкі гімна гучаць як прызнанне ў каханні і адданасці сваёй Радзіме, як пажаданне ёй міру і дабрабыту.


Усебеларускі народны сход. Першы сход прайшоў восенню 1996 года і стаў асаблівай формай народаўладдзя, дэмакратычным інстытутам, які дазваляе грамадзянам больш шырока рэалізоўваць права ўдзелу ў справах дзяржавы. На сённяшні дзень адбылося 6 Усебеларускіх народных сходаў, апошні з якіх прайшоў 11–12 лютага 2021 года.

Дзень Перамогі – Беларусь памятае (9 мая). Гэта святое свята, дзе ў цэнтры ўвагі – ветэраны і дзеці вайны, перад мужнасцю, стойкасцю і сілай волі якіх сучаснікі схіляюць галаву. Па ўсёй краіне праходзіць рэспубліканская акцыя «Беларусь памятае». Людзі нясуць у руках партрэты сваіх дзядоў і прадзедаў у знак павагі да герояў ВАВ і ў падзяку пакаленню пераможцаў. Агульнанацыянальнай хвілінай маўчання беларусы шануюць памяць загінуўшых.


Штогадовае Пасланне Прэзідэнта да беларускага народа і Нацыянальнага сходу. Гэта галоўны праграмны дакумент года, які задае палітычныя і эканамічныя арыенціры грамадству і ўладзе.

Дзень беларускага пісьменства. Гэтае свята адзначаюць у рэспубліцы ў пачатку верасня, у першыя дні новага навучальнага года. Адукацыя, інфармацыйныя тэхналогіі і культура – тры галіны, якія фарміруюць інтэлектуальную эліту нацыі, яе сучаснасць і будучыню. Упершыню свята адбылося ў 1994 годзе ў г. Полацку. Сталіцамі свята за мінулыя 30 гадоў былі гістарычныя і культурныя цэнтры краіны, у ліку якіх гарады: Тураў, Навагрудак, Нясвіж, Орша, Пінск, Заслаўе, Мсціслаў, Мір, Камянец, Паставы, Шклоў, Барысаў, Смаргонь, Хойнікі, Ганцавічы, Глыбокае, Быхаў, Шчучын, Рагачоў, Іванава, Слонім, Бялынічы, Капыль, Добруш, Гарадок. На свяце праходзіць цырымонія ўручэння Нацыянальнай літаратурнай прэміі.

У 1996 годзе па ініцыятыве Прэзідэнта прайшоў першы фестываль-кірмаш «Дажынкі», які на доўгія гады стаў сапраўдным святам для работнікаў аграпрамысловага комплексу, вучоных, інжынераў, канструктараў новай тэхнікі і ўсіх, хто дапамагае прадпрыемствам дасягнуць высокіх паказчыкаў.


Уручэнне прэміі «За духоўнае адраджэнне». У дні навагодніх і калядных святаў ушаноўваюць тых, хто ўнёс важкі ўклад у справу міласэрнасці і гуманізму, – педагогаў, урач ёй, прадстаўнік ёй духавенства, дзеячаў культуры і мастацтва.

На пастаяннай аснове штогод праводзяцца наступныя значныя мерапрыемствы: урачыстасці на плошчы Дзяржаўнага флага; калядны турнір аматараў хакея на прыз Прэзідэнта Беларусі «Залатая шайба», акцыя «Разам – за здаровы лад жыцця!», Акцыі ў падтрымку мацярынства і дзяцінства (акцыя «Нашы дзеці», падтрымкі таленавітай моладзі), рэспубліканскі баль выпускнікоў, навагодні баль для моладзі) і многія іншыя.

У старажытных беларускіх абрадах адлюстраваны гісторыя, побыт і дух народа. З іх дапамогай нашы продкі спадзяваліся засцерагчыся ад няшчасцяў («Грамніцы», «Гуканне вясны», «Правады русалкі», «Радзімічы» і інш.). Некаторыя з іх, напрыклад, калядны абрад «Цары», унесены ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА.

Найбольш вядомыя абрады і свята, традыцыі захавання якіх захаваліся да нашых дзён, наступныя.

«Купалле» («Александрыя збірае сяброў»). Свята праводзіцца штогод у аг. Александрыя і бярэ свой пачатак у 2011 год у. У яго аснове – культурны абмен паміж рознымі дзяржавамі. На свята прыязджаюць госці з розных краін, уключаючы Расію, Польшчу, краіны Балтыі і інш. Дэлегацыі прадстаўлены калектывамі народнай творчасці і майстрамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Госці атрымліваюць асалоду ад старажытных песняў і танцаў, варожаць на лёс, увечары праходзяць рытуал ачышчэння агнём, а затым адпраўляюцца на пошукі магічнай папараці, якая заквітае раз на год.


Міжнародны фестываль мастацтваў «Славянскі базар». Гэта галоўная культурная падзея года, якая праходзіць у г. Віцебску і прымае гасцей з усіх кантынентаў. З 1995 года ён праводзіцца пад патранажам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Фестываль садзейнічае развіццю дыялога культур паміж рознымі народамі і краінамі. Высакародная місія фестывалю сфармулявана ў яго дэвізе: «Праз мастацтва – да міру і ўзаемаразумення». Такую ж назву мае спецыяльная прэмія Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, якую ён уручае на фестывалі.

Дзяржаўная сімволіка Рэспублікі Беларусь

Як суверэнная дзяржава Рэспубліка Беларусь мае свае дзяржаўныя сімвалы – Дзяржаўны флаг, Дзяржаўны герб, Дзяржаўны гімн.

Дзяржаўны флаг Рэспублікі Беларусь мае від прамавугольнага палатна, шырыня і даўжыня якога суадносяцца як 1:2. Яно падзелена па гарызанталі на дзве розныя па велічыні паласы: зялёную знізу, 1/3 шырыні і чырвоную зверху, 2/3 шырыні. Уздоўж дрэўка размешчана вертыкальная арнаментная паласа чырвонага колеру на белым фоне – сімвал сувязі пакаленняў.

У аснове арнаменту на сцягу ляжыць узор «Узыходзячае сонца», вытканы ў 1917 годзе М. Маркевічам. Ён быў знойдзены ў архівах Белпрамсавета і першапачаткова прызначаўся для жаночага адзення.

Асноўны элемент сцяга і герба – размешчаны ў цэнтры арнаменту ромб. Ён з'яўляецца старажытным сімвалам ўзыходзячага сонца. Фігуры справа і злева ад ромба – сімвал дабрабыту і багацця. Дзве крыжападобна перасечаныя лініі з чатырма кропкамі паміж імі ўнутры ромба азначаюць засеянае поле. Папарна злучаныя ромбы ўверсе і ўнізе арнаменту – сімвал працягу жыцця, аднаўляльных хлябоў. Паміж імі і цэнтральнай фігурай праходзяць лініі з чатырох прамавугольнікаў з рысачкамі, якія адыходзяць з усіх бакоў. Яны называюцца «ватыўнымі знакамі», якія абазначаюць пажаданне аб тым, каб усё, што просіць чалавек, спраўдзілася.

Бела-чырвона-зялёныя колеры традыцыйныя ў культуры беларусаў. Чырвоны – колер ваенных штандараў. Белы сімвалізуе духоўную чысціню і гасціннасць беларусаў. Зялёны – сімвал вясны, надзеі і працвітання, увасабленне ў колеры прыроды краіны.


Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Ён уяўляе сабой размешчаны ў сярэбраным полі залаты контур Дзяржаўнай граніцы Рэспублікі Беларусь, накладзены на залатыя промні ўзыходзячага над зямным шарам сонца. Уверсе поля знаходзіцца пяціканцовая чырвоная зорка. Герб апраўлены вянком з залатых каласоў, пераплеценых справа кветкамі канюшыны, злева – кветкамі лёну. Вянок тройчы перавіты з кожнага боку чырвона–зялёнай стужкай, у сярэдняй частцы якой у падставе Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь у два радкі напісаны золатам словы «Рэспубліка Беларусь».

Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь уяўляе сабой музычна–паэтычны твор, які выконваецца ва ўрачыстых выпадках, пералік якіх замацоўваецца ў заканадаўстве. Музыку да яго напісаў беларускі кампазітар Н.Ф.Сакалоўскі, словы – беларускія паэты М.М.Клімковіч і В.І.Карызна.