Экскурсія апавядае пра жыццё вялікіх выбітных асобаў беларускай гісторыі-Льва Сапегі і Тадэвуша Касцюшкі і праходзіць па месцах, звязаных з іх жыццём. Велічныя палацы ў Ружанах і Косава, дом-музей Касцюшкі з найцікавай экспазіцыяй і добраўпарадкаваннем тэрыторыі робяць гэты маршрут адным з найбольш яркіх у Беларусі!

РУЖАНЫ-старажытны горад, вядомы з 1490 года. Мінулае Ружан неаддзельна ад радаводу Сапегаў, да якіх гэта маёнтак перайшло ў канцы XVI ст. і знаходзіўся ў іх валоданні больш за два стагоддзі. Падобна ружы, Ружаны расцвілі пры канцлеры ВКЛ Льву Сапегу. Ён заклаў тут двухпавярховы, з трыма вежамі замак. ЭКСКУРСІЯ ПА ТЭРЫТОРЫІ ЗАМКА. Тут прымалі каралёў, паслоў, замежных вяльможаў... тут вяршылася вялікая палітыка з яе мудрагелістымі пас'янсамi. У канцы XVIII ст. дзякуючы таленту архітэктара Іагана Самуэля Бекера замак быў пераўтвораны ў раскошную палацава-замкавую рэзідэнцыю. Блізкая да авалу, прасторава развітая кампазіцыя княжацкай рэзідэнцыі, узнесенай на пагорак, суцэльна і велічна адбіла дух сваёй эпохі. Непапраўную страту ансамблю нанесла Другая Сусветная вайна. Аднак дзякуючы ацалелым у архівах чарцяжах Бекера аднаўленне радавога гнязда Сапегаў ужо пачата: у абноўленых флігелях Замкавай брамы адкрыта МУЗЕЙНАЯ экспазіцыя, прысвечаная роду Сапегаў. У самім пасёлку захавалася некалькі помнікаў. Гэта Троіцкі касцёл (1615), былы базыліянскі манастыр (1788) і Петра-Паўлаўская царква (1778). А затым-смачны абед.

У фальварку Мерачоўшчына, размешчаным на ўскраіне мястэчка Косава, у 1746 годзе ў сям'і Людвіка Тадэвуша Касцюшкі-прадстаўніка старажытнага роду, звесткі аб якім узыходзяць да пачатку ХVІ ст. - нарадзіўся будучы кіраўнік нацыянальна-вызвольнага паўстання 1794 года, "Пераможца дэспатызму на двух паўшар'ях", Анджэй Тадэвуш Банавентура Касцюшка. У дванаццаць гадоў Тадэвуш Касцюшка пазбавіўся бацькі, і неўзабаве сям'я пакінула Мерачоўшчыну. Сюды Тадэвуш ужо ніколі не вяртаўся, але яго тут не забыліся. Сядзіба Касцюшак адноўленая, і ў ёй адкрыты адноўлены па малюнку Напалеона Орды ДОМ-МУЗЕЙ Тадэвуша Касцюшкі. А ў траўні 2018 года перад домам быў усталяваны велічны помнік легендарна знакамітаму кіраўніку нацыянальна-вызвольнага паўстання.

Нібы прымаючы на сябе частку гістарычнай аўры гэтага асаблівага месца, побач з домам-музеем падымаецца каменная грамада палаца з прыгоннымі вежамі і вежкамі ў духу гатычнай даўніны, якая адлюстроўвае рамантычную плынь у архітэктуры сярэдзіны XIX ст., ажывелая ў камені Грэза з рыцарскіх часоў-палац Пуслоўскіх. Здаецца, быццам дух раманаў "шатландскага Чарадзея" Вальтэра Скота лунае ў гэтых магутных сценах... Зараз тут заканчваюцца рэстаўрацыйныя работы і ў рэзідэнцыі Пуслоўскіх разгорнута экспазіцыя МУЗЕЯ (наведванне музея).
Косава па колькасці жыхароў-адзін з самых маленькіх у Беларусі гарадоў (тут каля 2 тысяч чалавек), а па ліку славутасцяў далёка не такi ж малы! Прайшоўшы праз рукі шматлікіх уладальнікаў, Косава ў XVIII ст. дасталася Пуслоўскім, і на ахвяраванні Вандаліна Пуслоўскага ў 1878 годзе ў Косава быў узведзены касцёл у імя Святой Тройцы і Святога Крыжа. Неагатычны храм, даволі суровага выгляду, паставілі на месцы згарэлай драўлянай святыні, у якой быў ахрышчаны Тадэвуш Касцюшка. У касцёле ўстаноўлена мемарыяльная шыльда, якая паведамляе аб тым, што 12 лютага 1746 года тут хрысцілі Касцюшку. А побач выстаўлена копія запісу аб хрышчэнні з метрычнай кнігі; можна ўбачыць і купель, у якой хрысцілі будучага героя.