Будынак царкоўна-археалагічнага музея ў Мінску

У 1908 годзе на сродкі праваслаўнай царквы і сталічнай інтэлігенцыі быў створаны Мінскі царкоўна-археалагічны камітэт, ініцыятарамі стварэння якога выступілі Д. Скрынчанка і А.Снітко. Камітэтам выпускаўся зборнік прац, у якіх апісваліся падзеі, што адбыліся каліcьці ў сталіцы Беларусі Акрамя таго, камітэт займаўся зборам гістарычных каштоўнасцей. У тым жа годзе адкрыўся Мінскі царкоўны гісторыка-археалагічны музей, і ў ім збор царкоўных і іншых старажытнасцей працягнуўся.

Спрадвечна музей размяшчаўся ў двух пакоях у Архірэйскім доме, дзе было праведзена электрычнае святло. Праз пяць гадоў пасля стварэння музея, у 1913 годзе, па праекце архітэктараў Фаміна і Струева для музея ўзвялі асобны будынак. Размяшчаўся ён каля Архірэйскага падворка і быў выкананы ў актуальным для тых часоў неарускім стылі. Пабудову ўзвялі ў гонар трохсотгоддзя дынастыі Раманавых і, можа, таму будынку і далі мянушку Юбілейны. На даху можна ўбачыць дзве вежкі - знак праваслаўнай і каталіцкай веры, якія шмат гадоў мірна суіснуюць разам у Беларусі.

Музей актыўна развіваўся, тут было сабрана больш за тысячу экспанатаў: старажытныя кнігі, рукапісы, манеты, розныя старадаўнія, у тым ліку царкоўныя прадметы. Так, Мінскі царкоўна-археалагічны музей стаў прататыпам усіх музеяў Беларусі і першай на тэрыторыі Мінскай губерні ўстановай, якая займаецца зборам і захоўваннем прадметаў этнаграфіі, гісторыі і археалогіі. Ініцыятары стварэння музея ўнеслі велізарны ўклад у яго развіццё, яны заклікалі арганізацыі Расійскай імперыі перадаваць навуковыя працы ў бібліятэчны фонд музея. Экспанаты былі падзелены на тэматычныя групы і мноства калекцый.

Падчас Першай сусветнай вайны музей перанеслі ў Разань, каб забяспечыць захаванасць экспанатаў. Летам 1918 года тут размясцілася Рада Беларускай народнай рэспублікі, потым будынак стаў Народным домам. Вяртанне экспанатаў з Разані ў Мінск адбылося ў 1922 годзе, але ў часы Савецкага Саюза дзейнасць царкоўнага музея не была адноўлена, а ўся яго экспазіцыя была перададзена ў дзяржаўны музей. У перыяд Другой сусветнай вайны будынак не пацярпеў, але ў 1948 годзе яго збіраліся знесці. На шчасце, планы так і не спраўдзіліся. У савецкія часы, з 1963 года, памяшканне музея было Домам мастацтваў, а потым гістарычны будынак размяшчаў у сабе дзяржаўную бібліятэку. Пазней будынак выкарыстаў Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт.

У 1999 годзе будынак, нарэшце, вярнулі праваслаўнай царквы. Цяпер у ім знаходзіцца Хрысціянскі адукацыйны цэнтр імя святых Мяфодзія і Кірыла. З моманту распаду СССР фасад дома знаходзіўся ў не вельмі дрэнным стане, але ззаду ўсё выглядала не так добра, бо яго не падтрымлівалі ў належным выглядзе з-за адсутнасці сродкаў. Урэшце рэшт, у 2015 годзе ў памяшканні пачаўся рамонт і рэканструкцыя. Гэты будынак з незвычайнымі вокнамі і зялёным дахам упрыгожвае праспект Незалежнасці горада Мінска і заслугоўвае ўвагі кожнага.