Будынак мужчынскага габрэйскага вучылішча ў Мінску

Габрэйская частка насельніцтва іграла актыўную ролю ў жыцці Беларусі. У 1902 годзе ў Мінску была праведзена канферэнцыя сіяністаў, у 1903 годзе габрэямі беларускай сталіцы была створана арганізацыя самаабароны. Па дадзеных перапісу насельніцтва ў Мінску ў 1909 годзе габрэі мелі відавочную перавагу ў працэнтных суадносінах сярод жыхароў па нацыянальнай прыкмеце: 43,3% у параўнанні з рускімі (34,8%). У канцы XIX - пачатку XX стагоддзя ў Мінску было створана нямала габрэйскіх навучальных устаноў, сярод якіх жаночая габрэйская гімназія, мужчынская габрэйская гімназія, габрэйскае рэальнае вучылішча, зубалячэбныя школы. Акрамя таго, габрэямі ў беларускай сталіцы была пабудавана бальніца і сельскагаспадарчая ферма.

Будынак габрэйскага мужчынскага вучылішча быў пабудаваны ў 1912 годзе. Чатырохпавярховая пабудова мае сіметрычную форму. Цэнтральная частка вучылішча знаходзіцца некалькі глыбей асноўнага фасада. Па баках ад цэнтральнай частцы маюцца два крыла. Галоўны фасад будынка мае прамавугольныя аконныя праёмы, на верхнім паверсе вокны маюць форму клінчатай ​​аркі ў бакавых частках і лучковай аркі ў цэнтральнай частцы фасада. Паміж першым і другім паверхам па задумцы архітэктара пушчаны вузкі карніз. Унутраная планіроўка будынка калідорнага тыпу.

З прыходам савецкай улады габрэйскае мужчынскае вучылішча было закрыта. Адбылося гэта пасля роспуску габрэйскай абшчыны ў 1920 годзе. З 1921 будынак быў перададзены Беларускаму дзяржаўнаму ўніверсітэту і выконваў функцыю навучальнага корпуса. Трэба адзначыць, што наступныя паўстагоддзя для габрэяў, якія пражывалі на тэрыторыі Беларусі, як і для многіх габрэяў у СССР, былі вельмі цяжкім часам. У 1959 кіруючая партыя краіны вырашае закрыць сінагогу ў Мінску, а ў 1960-х забараняюцца і пахавання на габрэйскіх могілках.

У 1992 годзе ў памяшканні змяняецца ўладальнік, і да 2003 года ў яго сценах размяшчаецца Дзяржаўны гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа. Лёс самога ліцэя таксама ўяўляе вялікую цікавасць. Навучальная ўстанова была заснавана 15 студзеня 1990 года пад назвай Беларускамоўнага нядзельнага гуманітарнага ліцэя. У 1998 годзе ліцэй атрымаў новую назву - Нацыянальны дзяржаўны гуманітарны ліцэй ім. Якуба Коласа. Аднак яго дзейнасць ішла ў разрэз з палітычнымі поглядамі сучаснасці, такім чынам, у 2003 годзе навучанне ў ліцэі перайшло фактычна ў нелегальны статус. Па словах цяперашняга дырэктара Коласаўскага ліцэя, за 25 гадоў яго існавання ў ім атрымалі адукацыю каля 1,5 тысяч вучняў.

Праз 2 гады ў 2005 годзе, былі пачаты работы па ўнутранай рэканструкцыі будынка і абнаўленню даху, якія скончыліся ў 2006 годзе. Пасля завяршэння праекта рашэннем мясцовых уладаў у будынку быў размешчаны суд Цэнтральнага раёна горада Мінска, які знаходзіцца там да гэтага часу.

Будынак мужчынскай габрэйскай гімназіі па вуліцы Кірава 21 у Мінску служыць яркім прыкладам багатай падзеямі жыцця габрэяў эпохі XIX-XX стагоддзя, якія пражывалі ў Беларусі. Гэта робіць яго важным пунктам многіх тэматычных экскурсій.