Рэлігійнае жыццё краіны немагчымае без адпаведных адміністрацыйных адзінак. І ў Беларусі доўгі час такім органам кіравання з'яўлялася духоўная кансісторыя.

Функцыі і задачы

Будынак быў пабудаваны на Захар'еўскай вуліцы яшчэ ў 1864 годзе па ініцыятыве праваслаўнай епархіі Расійскай імперыі, у склад якой тэрыторыя Беларусі ўвайшла ў той перыяд гісторыі. Духоўная кансісторыя ўяўляла сабой даволі самастойную адзінку, умешвацца ў дзейнасць якой дазвалялася хіба што архірэю і Сіноду.

Сфера яе інтарэсаў ляжала ў даволі шырокай вобласці:

• асноўнай задачай лічылася фармальнае судаводства. Тут вырашаліся такія пытанні, як змена веравызнання, спрэчкі духавенства, скасаванне шлюбаў, надзяленне духавенства зямлёй і іншыя пытанні ў ведамстве епархіяльнага суда; 
  
• канцылярыя. У будынку кансісторыі захоўваліся важнейшыя дакументы епархіяльнага архірэйства. Акрамя таго, тут выдаваліся неабходныя даведкі і сведчанні і прадастаўлялася неабходная інфармацыя аб дзейнасці таго ці іншага ўчастка;
  
• выканаўчая функцыя. Духоўная кансісторыя прыводзіла ў дзеянне распараджэнні архірэя, прымала данясенні, праводзіла рэвізіі і інш.
  

Усе рашэнні прымаліся простым галасаваннем па большасці галасоў. Пры гэтым усе члены мелі роўныя галасы, так што выключалася суб'ектыўнасць пры прыняцці рашэнняў па важнейшых пытаннях рэлігійнага характару, напрыклад, аб здачы манастырскіх зямель у арэнду або скасаванні шлюбу.

Праз нейкі час па суседстве з будынкам з'явіліся і іншыя ўчасткі епархіяльнага ведамства: рэзідэнцыя епіскапа, царква, флігелі. Усё разам гэта складала свайго роду Архіерэйскае падвор'е.

Савецкія часы

З аддзяленнем царквы ад дзяржавы і прыходам савецкай улады большасць звязаных з епархіяй будынкаў і збудаванняў было знішчана або ператворана ў нешта іншае. Напрыклад, на месцы вышэйзгаданай царквы з'явіўся Дом афіцэраў.

І толькі духоўнай кансісторыі пашанцавала. Нягледзячы на тое, што ў 1924 годзе яе дзейнасць была спынена, некаторы час будынак пуставаў. Адносна нядаўна, у 2004 годзе, тут быў адкрыты Інстытут тэалогіі імя святых Мяфодзія і Кірылы на базе Беларускага Дзяржаўнага універсітэта, дзе атрымліваюць тэалагічную адукацыю і рыхтуюцца спецыялісты ў галіне царкоўнай справы. Такім чынам, гэта стала свайго роду лагічным працягам дзейнасці духоўнай кансісторыі, пераўтворанай ў адпаведнасці з патрабаваннямі сучаснасці.

Сёння будынак кансісторыі ўяўляе сабой сапраўдны ўзор архітэктуры XIX стагоддзя і прыцягвае да сябе ўвагу з боку турыстаў з усяго свету. Агляд збудавання ўваходзіць у большасць сталічных экскурсій. Як і шэраг захаваўшыхся даваенных будынкаў, яно фармуе аблічча горада і нагадвае аб яго гістарычным мінулым. Яно практычна не зведала якіх-небудзь істотных рэканструкцый і аднаўленняў, і такім чынам ў максімальнай ступені адлюстроўвае архітэктурную задумку таго перыяду.