Валынскае ўмацаванне, па іншаму званае Шпітальны, або Паўднёвым востравам, – адно з самых наведвальных месцаў Брэсцкай крэпасці. Гэта паўднёва-ўсходняя, самая маленькая частка фартыфікацый, пабудаваная на берагах рэк Мухавец і Заходні Буг. Раней на яе месцы размяшчаўся Валынскі фарштат, які былў часткай сярэднявечнага горада. 

Гісторыя ўзнікнення

Паколькі Валынскае ўмацаванне з'яўляецца часткай Брэсцкай крэпасці-героя, то іх гісторыі непарыўна звязаныя. Будаўніцтва абароннай крэпасці пачалося задоўга да пачатку Вялікай Айчыннай вайны, больш чым за сто гадоў да яе тут быў закладзены першы камень – знамянальная падзея адбылася 1 чэрвеня 1836 года. Аднак сам праект узвядзення фартыфікацый быў прапанаваны яшчэ раней – у 1797 годзе ваенным інжынерам Делаванам, а зацверджаны толькі праз 33 гады.

Будаўніцтва адбывалася на руінах Брэсцкага замка, у выніку чаго іх цалкам разабралі, выкарыстаўшы ў якасці будматэрыялу для новай крэпасці. Увод крэпасці ў эксплуатацыю адбыўся ў 1842 годзе. Галоўнай фартыфікацыяй была Цытадэль, па-іншаму звалася Цэнтральным умацаваннем, а Валынскае, Цярэспальскае і Кобрынскае ўмацавання служылі для яе абароны. Агульная плошча Брэсцкай крэпасці вельмі вялікая, у тыя часы яна складала чатыры квадратных кіламетра.

Валынскае ўмацаванне ўзводзілася на месцы старадаўняга дзядзінца і ўяўляла сабой земляны вал, на якім размясціліся чатыры каменных бастыёна з двума курцінамі (прасторай паміж бастыёнамі), накрытых равелінамі, з якіх вёўся крыжаваны абстрэл тых, хто нападаў. Хоць замак і быў разабраны, затое пры пабудове фартыфікацый засталіся, праўда, даволі моцна перабудаваныя, карпусы мужчынскага і жаночага манастыроў бернардынцаў. Уезд на тэрыторыю Валынскага ўмацавання быў магчымы толькі з двух бакоў: праз Холмскія і Мікалаеўскія вароты.

У 1921 годзе ў выніку заключэння Рыжскага дагавора тэрыторыя, на якой размяшчалася Брэсцкая крэпасць, стала часткай Польшчы. Затым, калі ў Польшчу ў 1939 годзе ўрываецца вайна, знішчаецца вялікая частка казармаў, акрамя іх, многія іншыя фартыфікацыі Цытадэлі падвяргаюцца разбурэнням. Затым зноў у 1941 годзе менавіта Брэсцкая крэпасць адной з першых прымае на сябе ўдар варожых сіл і стрымлівае націск гітлераўцаў на працягу трыццаці двух гераічных дзён!

Брэсцкая крэпасць у наш час

Наведаць Брэсцкую крэпасць – значыць не проста аддаць даніну гераічнасці яе абаронцаў, але і дакрануцца да гістарычнай спадчыны Беларусі, убачыць сваімі вачам славутыя ў вяках месцы, дзе людзі аддавалі свае жыццё за мірнае неба над нашымі галовамі. Маштабнасць комплексу дзівіць з першых крокаў: ён сустракае турыстаў велізарнай зоркай, выразанай у каменнай тоўшчы. Апусканню ў атмасферу ваенных часоў спрыяе гучанне «Свяшчэнная вайна» і знакамітае паведамленне пра напад фашыстаў на Савецкі Саюз. Асобнай увагі заслугоўваюць скульптурныя кампазіцыі «Мужнасць» і «Прага», якія ўвасабляюць у сабе ключавыя моманты гераічнай абароны крэпасці. Дзівіць уяўленне і стомятровы абеліск «Штык», спраектаваны так, каб яго было бачна з любой кропкі мемарыяла. Ён аб'яднаны са скульптурай «Мужнасць» побач надмагільных пліт, на якіх высечаныя імёны людзей, якія загінулі падчас абароны. Непадалёк гарыць традыцыйны Вечны агонь.

Калі вы плануеце паездку ў Брэст, абавязкова зазірніце ў Брэсцкую крэпасць, бо яна знаходзіцца ўсяго ў паўгадзіне павольнай хады ад цэнтра горада. Гэта – наша гісторыя, наша вечная боль і вечная памяць, чырвонай ніткай якая звязала гераічнае ваеннае мінулае з мірнай сучаснасцю.

Крыніца фота: https://virtualbrest.by/