Мястэчка Рось размясцілася на Гродзеншчыне ў Ваўкавыскім раёне і ўпершыню згадваецца ў летапісах у далёкім 1205 годзе. Тады Рось была падзелена на дзве часткі, пры гэтым у абедзвюх былі розныя гаспадары: Іллініч і Яновіч. Першым аднаасобным уладальнікам мястэчка стаў А. Хадкевіч. Больш падрабязныя згадкі пра пасёлак былі звязаны з XVI стагоддзем, калі Рось была неад'емнай часткай Вялікага Княства Літоўскага. Як і многія беларускія мястэчкі, маленькая Рось прайшла досыць цярністы і складаны гістарычны шлях, калі папаўняла склад спачатку Расійскай імперыі, а потым Польшчы і БССР.

Дакладна вядома, што ў XVII стагоддзі ў Росі квітнела выдатная сядзіба роду Патоцкіх, якая ў пачатку мінулага стагоддзя перайшла ва ўладанні князёў Браніцкіх. Сядзібны дом да сённяшняга часу, на жаль, не захаваўся, аднак тое, як ён выглядаў, можна ўбачыць на малюнках геніяльнага мастака беларускага краю Напалеона Орды Засталіся ад слаўнага маёнтка толькі велізарны парк і некалькі пабудоў, сярод іх асаблівае месца займае вадзяны млын. Менавіта ён захаваўся лепш за ўсё і штодня прываблівае турыстаў з усіх куткоў Беларусі.

Грандыёзны млын з звычайнага месца, дзе раней выраблялі муку, ператварыўся ў неад'емную частку сядзібнага жыцця, які сення мае пэўную архітэктурную каштоўнасць. Вадзяны млын у пасёлку Рось складаецца з шасці паверхаў разам з падвальным памяшканнем. На першым паверсе знаходзілася вадзяное кола, на другім - жорны. Вышэй звычайна размяшчаліся вялікія памяшканні для захоўвання гатовай прадукцыі, а часам і спецыялізаваная лавачка, дзе толькі што вырабленая мука паступала ў свабодны доступ для куплі-продажу. Часам бывала, што верхнія паверхі займаліся вялікім сямействам млынара.

У вадзяных млыноў на тэрыторыі Беларусі быў нялёгкі лёс: калі на змену прыйшлі млыны паравыя, вадзяныя адправіліся ў утыль і сталі па цаглінцы разбірацца на будаўнічыя матэрыялы. На шчасце, такі лёс абыйшоў бокам млын у пасёлку Рось.

Вадзяны млын у пасёлку Рось - самы арыгінальны і вялікі на тэрыторыі Беларусі. Ён стаіць у прыгожым панскім парку, хоць будаваўся млын некалькі пазней, чым сама сядзіба. Млын узведзены з цэглы, што само па сабе арыгінальна, бо беларускія млыны ў асноўным былі драўлянымі. Для яго характэрны масіўны падмурак і вялікія аконныя праёмы, дзякуючы чаму спачатку не верыцца, што перад вачыма паўстае просты млын. Здаецца, быццам перад вамі старадаўні маёнтак якога-небудзь вядомага беларускага роду. Дарэчы, некаторыя старыя млыны часта натхнялі пісьменнікаў і мастакоў, бо лічылася, што там водзяцца прывіды. Таму такія месцы заўсёды суправаджалі непаўторны містычны дух і таямнічая атмасфера.

Славутасць і сення выглядае велічна. Звычайна турысты наведваюцца ў мястэчка, каб паглядзець на Траецкі касцёл, які належыць да гісторыка-культурных каштоўнасцяў Беларусі. Туды з'язджаюцца не толькі турысты, але і паломнікі, бо ў касцёле знаходзіцца фігура Хрыста, якая валодае цудатворнымі здольнасцямі. Але, пасля наведвання касцёла, трэба не забыцца і пра вадзяны млын, які напэўна пакіне пасля сябе незгладжальнае ўражанне, бо нагадвае выдатны старадаўні маёнтак са сваёй непаўторнай багатай гісторыяй.