Сядзіба Тугановічы - яшчэ адзін яркі след не толькі на архітэктурнай, але і на літаратурнай карце славутасцяў нашай краіны. Валодалі гэтай сядзібай Верашчакі - аднак іх прозвішча ў стагоддзях абессмяроціў зусім не толькі маёнтак. Як вы напэўна памятаеце з гісторыі, менавіта Марыя Верашчака стала той самай адзінай каханай для легендарнага беларуска-польскага паэта Адама Міцкевіча. Таму сядзібу Тугановічы, знакаміты Тугановіцкi парк, па алеям якога даўным-даўно любіў гуляць паэт пад руку са сваёй выбранніцай, павінен наведаць кожны чалавек, які марыць праехаць па ўсіх кутках Беларусі, звязаных з імем Міцкевіча. Менавіта таму наведванне сядзiбы Тугановічы і з'яўляецца адным з самых папулярных месцаў, уключаных у турыстычны маршрут «Шляхам Адама Міцкевіча».

З гісторыі вёскі Карчова і сядзібы

Паводле легенды, тэрыторыя Карчова ў старадаўнія часы знаходзілася пад уладай князя Тугана, ад імя якога і пайшла назва маёнтка і парка. Уладальнікі зямель пастаянна змяняліся, сярод іх былі славутыя ў вяках прозвішчы шляхецкіх дынастый: Неміровічы, Масальскiя, Туганоўскiя, Верашчакі і іншыя. Аднак, дзякуючы апошнім, а менавіта прадстаўніку роду Антонію Верашчаку, які заклаў у Тугановічах сядзібу, аб гэтай мясцовасці ў далейшым стала ўсім вядома.

У 1911 годзе тут размяшчаўся аб'ект «Доследнае поле ў Тугановічах», на якім праводзіліся выпрабаванні новых гатункаў сельскагаспадарчых культур, а таксама планавалася вывядзенне новых, ураджайных гатункаў. Аднак ужо праз тры гады, з прыходам на гэтыя землі Першай сусветнай вайны, доследам быў пакладзены канец.

 Сядзіба і рамантычны парк у наш час

 Усе пісьмовыя крыніцы, якія змяшчаюць успаміны аб сядзібе Тугановічы, называюць яе адным з самых гасцінных і чароўных куткоў Беларусі. Яна ўяўляла сабой прасторны двухпавярховы дом, пабудаваны з дрэва і крыты гонтавым дахам. На ўтульным ганку размяшчаліся чатыры лавы; праходзячы праз сенцы, можна было трапіць на другі паверх сядзібы. Галоўным пакоем на першым паверсе была прасторная чатырохваконная зала з печчу з прыгожай зялёнай кафлі. Каля дзвярэй у пакоі размяшчаўся буфет. Непадалёк былі два невялікія пакоі: жылы, які быў абклеены шпалерамі, і імправізаваны медпункт, які зваўся аптэчкай. Другі паверх быў адведзены пад спальню, кабінет і яшчэ адзiн жылы пакой.

За домам, як гэта было тыпова для планіроўкі шляхецкіх дамоў, размяшчаўся сад. Тут жа знаходзілася невялікая сажалка, былі ўзведзены гаспадарчыя пабудовы. На тэрыторыі гэтай сядзібы быў размешчаны двухколавы млын, каля якога быў пабудаван дом млынара.

На жаль, сама сядзіба да нашых часоў практычна не захавалася. Аднак парк, які захоўвае зачараванне і дух эпохі рамантызму, і па гэты дзень знаходзіцца тут. Ён бударажыць сэрцы і захоўвае памяць часоў. Акрамя таго, прыхільнікам гісторыі будзе цікавы валун, які знаходзіцца непадалёк ад руін сядзібы. Ён завецца «Камень філарэтаў» і ўвасабляе сабой іх ідэалы. Менавіта тут Тамаш Зан, Ян Чачот, Ігнат Дамейка і іншыя славутыя члены гэтай арганізацыі далі зарок захоўваць вернасць ідэалам свабоды, справядлівасці і братэрства.