Сядзіба Рэйтанаў у в. Грушаўка
У Беларусі нямала старажытных сядзібаў, якія прыналежалі розным шляхетным і магнацкім дынастыям. Некаторыя з іх захаваліся добра і знаходзяцца ў межах буйных гарадоў (напрыклад, знакамітая сядзіба Прушынскіх у Лошыцкім парку Мінска), а некаторыя ўжо ніколі не будуць адноўлены, паколькі апынуліся ў зоне адчужэння пасля аварыі на ЧАЭС (сядзіба Герардаў у Дзям'янках). Кожная рэзідэнцыя захоўвае памяць пра мінулае, пра сваіх уладальнікаў, іх жыццё і таямніцы; некаторыя захаваліся ў ідэальным стане, іншыя ляжаць у руінах; адны неаднаразова перабудоўваліся, іншыя дайшлі да нас у практычна некранутым стане. У гэтым артыкуле гаворка пойдзе пра сядзібу Рэйтанаў у вёсцы Грушаўка, размешчанай пад Ляхавічамі.

Род Рэйтанаў і Грушаўка: старонкі гісторыі

Упершыню вёска згадваецца ў летапісах у далёкім 1551 годзе: каралева Барбара Радзівіл перадала Грушаўку Мікалаю Залескаму. Гэта дынастыя нядоўга валодала Грушаўкай: у канцы XVII стагоддзя зямлю падаравалі рыцару Рэйтану за гераічнасць, праяўленую ў бітве пры Вене. 

Цікавы факт ад VETLIVA: большасць населеных пунктаў разам з рэзідэнцыямі на іх тэрыторыі ўвесь час змянялі гаспадароў. Але не Грушаўка: Рэйтаны валодалі ёй на працягу трох з паловай стагоддзяў!

У 1705 годзе ўладальнікам вёскі стаў Дамінік Рэйтан, потым — яго сын Тадэвуш, адзін з самых вядомых прадстаўнікоў дынастыі. 

VETLIVA распавядае: Тадэвуш Рэйтан увайшоў у гісторыю як чалавек, які ўсімі сіламі спрабаваў усцерагчы Рэч Паспалітую ад падзелу на сейме 1773 года, аднак пацярпеў няўдачу. «Забейце мяне, але не забівайце Айчыну» — менавіта дзякуючы гэтай фразе ён увайшоў у гісторыю і праславіўся ў якасці польскага Дон Кіхота. Развалу радзімы Тадэвуш так і не ўбачыў, паколькі памёр у сваім маёнтку ў 1780 годзе, задаўга да канчатковага знікнення дзяржавы пад назвай Рэч Паспалітая.

Пасля смерці Тадэвуша гаспадарамі маёнтка сталі яго браты Антон і Станіслаў. У іх не было спадчыннікаў, таму пасля іх смерці Грушаўка перайшла да іх пляменніка Дамініка. Якраз ён і заклаў тут сядзібу — каменную, у стылі класіцызму. Ад сына Дамініка Сцяпана валоданні перайшлі да Юзэфа, і вось якраз гэты хвалебны прадстаўнік дынастыі Рэйтанаў і стаў ініцыятарам узвядзення драўлянай сядзібы ў канцы XIX стагоддзя. Ходзяць чуткі, што ўладальнік маёнтка абраў больш недаўгавечнае дрэва ў якасці асноўнага матэрыялу з-за таго, што лекары не раілі яму жыць у каменнай хаце.

Сядзіба — не адзіная пабудова, да ўзнікнення якой прыклаў руку Юзэф Рэйтан. На сродкі яго і яго жонкі, Аліны Гарцінг, быў таксама пабудаваны касцёл святога Юзэфа ў Ляхавічах.

Пасля смерці Юзэфа (1910 год) Грушаўку атрымаў у спадчыну сын сястры Юзэфа Генрых Грабоўскі. Апошнім уладальнікам маёнтка быў сын Генрыха Грабоўскага Аляксандр.

Сядзіба Рэйтанаў у Грушаўцы: сучаснае аблічча

Цяпер гэта славутасць Брэсцкай вобласці паступова руйнуецца. Старой сядзібе Беларусі ў Грушаўцы і пашанцавала, і не пашанцавала адначасова: яна знаходзіцца на балансе мясцовага калгасу. З аднаго боку, дзверы і вокны наглуха забіты, каб не дапушчаць чужых людзей унутр, з іншай — яна акружана дзейснымі сельгаспабудовамі. 

Унутры сядзіба ўражвала багаццем: галандская кафля, паркет, панэлі і столі, упрыгожаныя разьбой і размалёўкай. Гаспадары паважалі памяць свайго знакамітага продка, а таму ўладкавалі цэлую залу славы, прысвечаны Тадэвушу Рэйтану. 

Цяпер унутры засталіся толькі голыя сцены, пабітыя вокны — ні следу былой велічы. Усё таму, што ў савецкія часы ў сядзібе спачатку размяшчаўся клуб, а затым сховішча для агародніны. Ды і цяперашні стан пакідае жадаць лепшага. Нягледзячы на гэта, сядзіба Рэйтанаў заслужана папаўняе Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь. 

Брэстчына — край, багаты на славутасціі. Тут знаходзіцца знакамітая Брэсцкая крэпасць і Белавежская пушча, а таксама мноства іншых дзіўных месцаў. Падарожнічайце па Беларусі разам з VETLIVA і адкрывайце для сябе цікавыя выбітнасці, такія, як сядзіба Рэйтанаў у Грушаўцы