Сядзіба Халецкіх у вёсцы Хальч

Сядзібная пабудова ў вёсцы Хальч Гомельскай вобласці лічыцца не менш знакамітай, чым палац Румянцавых-Паскевічаў у абласным цэнтры. Праўда, у адрозненне ад гомельскага палаца, маёнтак Халецкіх мае патрэбу ў рэстаўрацыі.

Невялікая вёсачка Хальч лічыцца адной з самых старых ва ўсёй рэспубліцы, бо першае селішча тут было ўтворана яшчэ ў V стагоддзі. Сядзібны дом адносіцца да XVI-XVIII стагоддзяў, тады і было пачата будаўніцтва фамільнага маёнтка роду Халецкіх. Адзін з яго прадстаўнікоў ажаніўся з багатай князёўнай роду Радзівілаў і атрымаў Веткі ў якасці пасагу, крыху пазней вырашана было прадаць Ветку і на атрыманыя грошы адбудаваць у Хальчы багаты маёнтак.

Узвядзенне сядзібнага комплексу было закончана ў пачатку XIX стагоддзя і на той момант уяўлялася вельмі шыкоўным месцам. Дом быў выкананы ў стылі позняга класіцызму, таму сёння ўяўляе велізарную гістарычную каштоўнасць, бо архітэктурных аналагаў будынка няма ні ў Беларусі, ні ў Літве, ні на Украіне. Першапачаткова сядзібны комплекс складаўся з галоўнага дому, двух флігеляў, стайні і іншых гаспадарчых пабудоў. Сёння можна ўбачыць толькі сядзібны дом, які з часам страціў першапачатковы дагледжаны выгляд.

Жылы дом гаспадароў быў двухпавярховым, прытым другі паверх пабудавалі з дрэва, а першы з каменя. Невядома, ці было гэта зроблена спецыяльна, ці дзеля эканоміі. Аднак знешне гэта заўважыць немагчыма, бо ўвесь фасад будынка старанна атынкаваны. На першым паверсе знаходзілася бібліятэка, архіў, сталовая і дзве спальні для гасцей. З хола ўсярэдзіне дома на другі паверх вялі масіўныя дубовыя ўсходы. На другім паверсе ў самым цэнтры размяшчалася бальная зала, праходзячы праз якую госці траплялі на прасторную адкрытую тэрасу ў форме паўкола, на якой можна было танцаваць. Другі паверх размяшчаў спальні і салоны гаспадароў маёнтка, некалькі дадатковых жылых пакояў і гардэробную.

Уся сядзіба Халецкіх напамінала музейныя экспазіцыі: тут былі выстаўлены ўнікальныя калекцыі карцін, дываноў, фарфору і срэбра, пра якія дагэтуль мясцовыя жыхары расказваюць дзіўныя легенды. Велізарную каштоўнасць уяўляла і фамільная бібліятэка. На вялікі жаль, практычна ўсё ўнутранае ўбранне знішчылі савецкія ўлады.

Прысядзібная тэрыторыя таксама адрознівалася адменнай вытанчанасцю і густам. За сядзібным домам было пракладзена шэсць тэрас, упрыгожаных кветнікамі і дэкаратыўным хмызняком. Увесь палац атачаў найпрыгажэйшы парк, што працягваецца ўздоўж Сожа на некалькі кіламетраў. Каля самога дома размяшчаўся фруктовы сад, частка якога захавалася і сёння. Прыязджаючы сюды, турысты могуць прагуляцца па ліпавых алеях, якая вяла прама да дома.

У 1887 годзе госцем маёнтка стаў знакаміты беларускі мастак Напалеон Орда, які і зрабіў замалёўку ўсяго маёнтка. Менавіта, дзякуючы яго працы, сёння можна прасачыць, наколькі прыгожай і багатай была сядзіба Халецкіх у XIX стагоддзі.

Праз некаторы час сядзібу ў Халецкіх канфіскавалі і аддалі роду Войніч-Сенажоцкіх. Падчас вядомага паўстання Кастуся Каліноўскага ўладальнік сядзібы Аляксандр Сенажоцкі хаваў у доме паўстанцаў. Пасля Аляксандра ўладальнікам маёнтка становіцца Зігмунд Войніч-Сенажоцкі, які ўславіў маёнтак на ўсю акругу шыкоўнымі балямі і паляваннем.

У часы савецкай улады сядзіба была прытулкам для бездаглядных дзяцей, потым яе пераабсталёўвалі для турмы НКУС, куды прысылалі «ворагаў народа». У другой палове XX стагоддзя сядзібны дом быў турмой для жанчын з дзецьмі, якую пазней расфармавалі.