Царква - прыклад драўлянага дойлідства, помнік, што ахоўваецца дзяржавай, - размяшчаецца ў старым раёне горада, над ракой Сож, у маляўнічым і багатым зелянінай месцы. Помнік традыцыйна датуюць XVIII стагоддзем. Гэта самы стары стараверскі храм на тэрыторыі Беларусі. Ды і раён гэты здаўна аблюбавалі для паселішча стараверы. Ён зваўся раней Старая Слабада.

Храналогія

• 1737 год - стараверскі храм Спаса, які стаяў да той пары на гэтым месцы, разабраны, замест яго пабудавана царква, у якой не быў прадугледжаны купал

• 1773-1774 гады - стараверы зноў будуюць свой храм

• 1793 год - яго зноў разбіраюць

• 1794 год - асвячэнне ўжо новай царквы імем Святога Іллі

• 1850 год - храм і скіты старавераў забараняюць, святыні перадаюць іншай царкве

• 1852 год - аднаўленне службаў у царкве

• 1853 год - прыход стаў аднаверскім

Вельмі хутка царква зноў стала стараверскай. Варта сказаць, што для таго, каб вярнуць сабе гэты храм, стараверы звярталіся да ўрада. Улічваючы складанасць адносін паміж імі і дзяржавай, гэты выпадак можна лічыць беспрэцэдэнтным. Пасля нядоўгага разважання дзяржаўныя органы вярнулі храм абшчыне старавераў.

За бесперапыннай зменай канфесій, рэпрэсій, абмежаванняў і зноў вяртання літасці дзяржавы да старавераў стаяць падзеі драматычныя. Палітыка, рэлігія, войны, паўстанні, ідэалогія, бунты - шмат граняў у крышталя гісторыі. І ў кожнай адлюстроўваецца, у ліку іншага, лёс маленькай драўлянай царквы ў Гомелі. Што да бунтаў, дык сам Емяльян Пугачоў двойчы прыходзіў маліцца менавіта сюды, прыязджаючы для перагавораў у стараверскую абшчыну.

Напружанымі былі і падзеі найноўшай гісторыі. Ганенні ваяўнічых атэістаў не прайшлі бокам. Быў забіты настаяцель царквы, ішла актыўная антырэлігійная агітацыя. Але царква выдужала: як і вера яе вернікаў, яна правяіла сабе моцнай.

Жыццё царквы ў цяперашнім часе

Цяпер царква дзеючая, дагледжаная, з добраўпарадкаванай тэрыторыяй. Яна мае той жа выгляд, што і раней:

• тры зрубы па адной восі;

• васьмярык над цэнтральным зрубам, што ўзвышае ўнутраная прастора; вышыня да купала роўная даўжыні нефа і алтара, разам узятых - гэта прыём старарускага царкоўнага дойлідства;

• выгнутыя шматскатныя дахі, шатровыя купалы - усё гарманічна злучана ў адным будынку;

• сцены знадворку абшытыя гарызантальна;

• унутраны дэкор строгі, лаканічны, просты;

• ёсць адкрытая званіца;

• уваход праз зашклёную тэрасу, якая калісьці таксама была адкрытай.

Царква па-ранейшаму асвячона імем Святога Іллі. Ілля Прарок згадваецца як у Старым, так і ў Новым Запаветах, гэты святы асабліва ўшанаваны ў славянаў. Ён быў суровым ахоўнікам веры.

Строгі святы, строгая вера, строгая старая царква. Драўляная, але тая, што выстаяла на працягу некалькіх стагоддзяў, якая не змяніла рэлігійным канонам. Маленькая па памерах, але шмат'ярусная, шматаблічная. Старая, але сучасная, што актыўна дзейнічае ў наш занадта тэхналагічны, поўны спакусаў, што адводзяць ад рэлігіі, час.

Напрошваецца выснова: царква Святога Іллі - вельмі цікавы гісторыка-культурны і рэлігійны аб'ект, варты ўвагі і наведвання.