Царква Спаса-Праабражэнская ў Заслаўі

У XVI стагоддзі мястэчка Заслаўе адносілася да Вялікага княства Літоўскаму і ў гэтым месцы быў збудаваны Заслаўскі замак. Самай высокай кропкай гэтага замка з'яўляецца Спаса-Праабражэнскі храм, які спачатку быў збудаваны як свяцілішча пратэстантаў. Так як у часы будавання гэтага храма не перапыняліся грамадзянскія войны, будынак гэта валодаў усімі прыкметамі абарончай пабудовы, пра што сведчаць умацаваныя сцены таўшчынёй каля двух метраў і прылеглая да будынка 35-мятровая вежавая званіца. Таксама ў сценах па ўсёй плошчы былі размешчаны амбразуры, а званіца, якая з'яўлялася самай высокай пабудовай у гэтым населеным пункце, давала жыхарам дадатковы агляд. І ўсё ж, ужо ў 1628 годзе царква гэта была перададзена каталіцкай канфесіі і стала называцца касцёлам Арханёла Міхаіла. У часы, калі Заслаўе было аддадзенае ў валоданне Сапегам, на гэтых землях размясціўся манастыр дамініканцаў. Уласна, дамініканцамі ж і быў ператвораны будынак гэтага свяцілішча – прыбраны амбразуры і дададзены дэкараваныя элементы. У 1833 годзе, услед за ануляваннем ордэна дамініканцаў, у памяць аб размяшчаным і згарэлым на гэтых землях Спаса-Праабражэнскім храме, яго асвяцілі якраз пад гэтым імем.

Заслаўе вядомае на працягу тысячагоддзя. Упершыню пра гэта мястэчка было ўзгадана ў гістарычных пісьмах, якія адносяцца да далёкага 985 года і яднаюць яго з кіеўскім князем Уладзімірам Святаславічам, які надарыў дадзенымі землямі сваю жонку Рагнеду і сына Ізяслава. І ўсё ж, спакойным жыццём гэтага маленькага мястэчка назваць нельга. Ужо да 1159 года гэта быў умацаваны населены пункт і цэнтр Ізяслаўскай дзяржавы. Гэты горад перажыў вялікую колькасць войн, а ўжо да XIII стагоддзя і зусім быў спалены. Ян Глебавіч, які быў ініцыятарам узвядзення Спаса-Праабражэнскага храма, паклікаў у Заслаўе вядомага ў тую пару асветніка і мізантропа Сымона Буднага. Па прыбыцці ў 1572 годзе ён дастаткова працяглы час жыў на гэтых землях, а таксама з'яўляўся прапаведнікам.

З наступам савецкай улады святыня, як і большасць іншых, была зачынена, а сам будынак пераабсталяваны пад складское памяшканне. Пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны храм быў цалкам рэканструяваны, а ў 1968 годзе перароблены пад рамесніцкі музей. Толькі ў 1989 годзе святыня зноў была вернута праваслаўнай царквы.

На сённяшні дзень Спаса-Праабражэнская царква названа гісторыка-археалагічным запаведнікам, сапраўдным манументам дойлідства. У заходняй частцы дадзенага храма ўзвышаецца велічная вежа ў вышыню каля 37 метраў, квадратная аснова якой пластычна перацякае ў васьмікантовую выяву.

На сённяшні дзень велізарная колькасць прыязджаючых турыстаў жадае пабываць у духоўным цэнтры горада Заслаўя, пачуць бязгрэшны звон званоў, пакланіцца святым выявам, а таксама палюбавацца дзіўным хараством заслаўскай прыроды.