Барысаглебская царква ў Наваградку

З'явіўшыся на неабсяжных прасторах Вялікага княства Літоўскага яшчэ ў далёкім XI стагоддзі, Наваградак па праве лічыцца адным з самых старажытных беларускіх мястэчак з багатай гісторыяй і непаўторнай атмасферай. Са школьных урокаў вядома кожнаму, што Наваградак з'яўляўся сталіцай княства Літоўскага. Гэты факт рэгулярна прыцягвае шматлікіх беларускіх турыстаў і замежных гасцей у невялікі каларытны гарадок на Гродзеншчыне. Акрамя папулярнага Наваградскага замка, які працяглы час быў у руінах, у Наваградку ёсць тое, чым можна зацікавіць заўзятага турыста. У даўнія часы Наваградак па праву лічыўся сапраўдным упрыгожваннем магутнай дзяржавы, часцяком выкарыстоўваўся вялікімі князямі як месца для сваёй рэзідэнцыі.

Цяпер Наваградак больш сціплы, але ў культурным плане настолькі ж багаты і шчодры, як і раней. Адна з славутасцяў, якая небеспадстаўна папаўняе ганаровы спіс беларускай гісторыка-культурнай спадчыны - Барысаглебская царква, што выдатна захавалася да нашых дзён і працягвае актыўна функцыянаваць, нягледзячы на шаноўны ўзрост. Бо самы першы варыянт цэркаўкі з'явіўся ў далёкім XII стагоддзі! За доўгія гады храм неаднаразова перабудоўваўся, прымяраючы на сябе розную архітэктурную стылістыку і дапаўняючыся новымі элементамі. Цэркаўка ўзору XII стагоддзя была пабудавана з вапняка з устаўкамі з абпаленай цэглы. Яе сцены ўпрыгожваў выдатны роспіс, а падлога была выбрукавана камянямі. Крыху пазней тут пачаў функцыянаваць манастыр для мужчын. У XVI стагоддзі з лёгкай рукі гетмана Астрожскага праваслаўны храм чакала маштабная рэканструкцыя, пасля якой будынак сталў візуальна нагадваць велічны карабель.

Пазней царква была перададзена ўніяцкаму прыходу, і яе зноў чакала перапланіроўка з даданнем некаторых барочных элементаў. Пасля рэканструкцыі трохі змяніліся і функцыі храма, на які былі ўскладзены задачы абароны горада ад варожага нашэсця, што ў тыя гады было досыць частай з'явай. Гэтым можна растлумачыць з'яўленне на будынку вежаў з байніцамі. Часы сапраўды былі неспакойнымі. Пазней храм зноў стаў манастыром для мужчын, вось толькі на гэты раз базіліянскім. Пасля таго, як Наваградак стаў неад'емнай часткай расійскай тэрыторыі, Барысаглебская царква ў Новагародку была вернутая праваслаўнаму прыходу, як гэта было спакон веку. Яна зноў перабудавалася, набыўшы рысы псеўдарускага архітэктурнага стылю. У Савецкім Саюзе большасць беларускіх храмаў была закрыта. Старажытная наваградская царква не стала выключэннем. Пад скляпеннямі храма ў той перыяд не праводзіліся службы, а працяглы час функцыянаваў мясцовы архіў.

Цяпер навагрудскі храм з'яўляецца месцам паломніцтва праваслаўных вернікаў нават з самых аддаленых куткоў Беларусі, якія мараць дакрануцца да праваслаўных святынь, якія знаходзяцца пад яго скляпеннямі. Старадаўняя царква неверагодна запатрабавана ў турыстаў, якія прыязджаюць у старажытны гарадок, каб сузіраць храм нялёгкага лёсу, узрушаючай прыгажосці і бясспрэчнай велічы.