У 20 кіламетрах ад горада Маладзечна, што на Міншчыне, вы знойдзеце вёску Беніца. Гэта старадаўняе беларускае мястэчка, заснаванае яшчэ ў XV стагоддзі, ніколі не было населена тысячамі людзей, аднак гісторыя гэтага пасялення досыць багатая. Уцякаючы з Масквы, тут спыняўся Напалеон. Абедзве сусветныя вайны прайшліся па гэтай зямлі моцнымі разбурэннямі і сталымі зменамі дзяржаў, у склад якіх яна ўваходзіла. Пачынаючы з першай паловы XVII стагоддзя, Беніцай кіравала дваранская сям'я Кацела, прадстаўнікі якой у 1704 году пабудавалі тут манастыр бернардынцаў і касцёл.

Легенда з'яўлення Траецкага касцёла ў Беніцы

У самым пачатку XVIII стагоддзя віцебскі камендант Міхаіл Казімір Кацел ехаў са сваёй сям'ёй з Беніцы ў Ашмяны. Па недарэчнай выпадковасці, менавіта ў той момант, калі ў панскай карэце была толькі маленькая дачка, коні рванулі наперад і панеслі за сабой фурманку. Перапуджаныя бацькі не ведалі, што рабіць, баючыся, што калыска перавернецца і дзіця загіне,. І тады Міхаіл упаў на калені ў малітве да Божай Маці. Паводле легенды, коні ў гэтую ж хвіліну спыніліся, і дачка шляхціца засталася жывая.

Удзячны за выратаванне свайго дзіця, бацька паабяцаў пабудаваць на месцы гэтай падзеі храм. Прайшоў усяго год, і ўздоўж дарогі ў Беніцы пачалося будаўніцтва касцёла ў барочным стылі. Спецыяльна для гэтага Кацеламi быў запрошаны архітэктар з Італіі.

Скончылася будаўніцтва касцёла ў 1704 годзе. Як толькі храм быў цалкам гатовы, яго адразу ж перадалі бернардынцам. Манахі побач з касцёлам пабудавалі манастыр у два паверхі, дзе праводзіліся школьныя заняткі.

Пасля гэтага рэзідэнцыя ў гэтым мястэчку стала для Кацелаў галоўнай, тут шляхцічы праводзілі больш за ўсё часу. Той жа італьянскі архітэктар пабудаваў тут і радавы палац. З'явіліся на тэрыторыі сядзібы, згодна модзе тых часоў, аранжарэя, сад і парк з наладжанай сістэмай прудоў і каналаў.

Далейшы лёс Траецкага касцёла ў Беніцы

Вызваленчае паўстанне 1830-1831 гадоў, якое закранула і Беніцу, было падаўлена ўладамі расійскай імперыі, манастыр закрылі. Будынак касцёла ў 1854 годзе перадалі праваслаўным і сілком перарабілі ў царкву. Яшчэ праз 10 гадоў побач пабудавалі Свята-Пакроўскую царкву. Назад католікам касцёл вярнулі толькі ў 1919 годзе.

Набажэнствы ў Траецкім касцёле ў Беніцы спыніліся назаўжды.

Савецкі атэізм у гады Вялікай Айчыннай вайны змякчыў пугу на пернік пад кантролем уладаў, а потым зноў праявіў ўсю жорсткасць палітыкі ў адносінах да рэлігіі. Ужо ў 1948 годзе касцёл і царква Беніцы былі зачыненыя, а іх будынкi аддадзены пад складскія памяшканні.

Маркотная доля спасцігла і склеп, размешчаны ў падвале касцёла. У падзямеллях знаходзіліся пахавальні Капелаў і Швыкоўскіх, якія некалі валодалі Беніцай. Яны былі па-варварску разрабаваны: астанкі памерлых проста зваленыя ў кучу, разбітыя труны і надмагільныя пліты выкінутыя на вуліцу. Раней у сцяне была дзірка - своеасаблівы ўваход у падвал, аднак яе не так даўно заштукавалі.

У пачатку 2000-х гадоў у касцёле пачалася рэстаўрацыя, тады ж былі адрамантаваны ўнутраныя сцены. Але ў нашы дні храм цалкам закінуты, хоць на ім і вісіць таблічка «ахоўваецца дзяржавай». Будынак паступова руйнуецца, тое ж самае адбываецца і з часткова захаванымі варотамі і каменнай агароджай.

Пра тое, што касцёл не зусім пакінуты людзьмі, кажа пратаптаная сцяжынка ад дарогі да брамы і ўваходу ў храм. Паўразбураны Траецкі касцёл у Беніцы - мясцовая славутасць.