Сцёп-камень у гарадскім пасёлку Бягомль

У Докшыцкім раёне размешчаны пасёлак гарадскога тыпу Бягомль, які аддалены ад Віцебска на 157 км і на 30 км ад Докшыц. Гарадок невялікі, але вельмі цікавы і ўтульны. Тут размясцілася адна, вельмі на першы погляд простая, але вельмі незвычайная славутасць. Прадстаўлена яна ў выглядзе Сцёп-камня ці, як яго называюць, «Сцяпан» , які мае не адну дзіўную версію свайго ўзнікнення.

Яшчэ ў XIX стагоддзі пра гэты камень былі вядомы паданні. Адно з іх расказвае, што ў старажытныя часы жыла тут муж з жонкаю Сцяпан і Сцепаніда. Аднойчы паехаў Сцяпан працаваць на поле, а сваёй жонцы даў заданне прынесці абед. Убачыўшы здалёк жонку, прысеў адпачыць. Жонка расцаніла гэта як праяўленне ляноты, і разгарэлася сварка. Сцепаніда пракляла свайго мужа і пажадала яму стаць каменем, на што, у сваю чаргу, Сцяпан таксама адрэагаваў ліхаслоўем. Ён пажадаў ёй стаць морам і вадой халоднай. Менавіта так і атрымалася. Сцяпан стаў высокім каменем у два метры ростам, а Сцепаніда ператварылася ў возера, размешчанае недалёка. На сённяшні дзень возера высахла, а камень так і працягвае стаяць.

Калі звярнуцца да другога падання, то гаворка ідзе пра другога Сцяпана, які імкнуўся дабіцца кахання Велляны. Ён быў гатовы пайсці на ўсё, нават прадаць сваю душу самому чорту дзеля каханай. Па першаму патрабаванню чорта Сцяпан павінен быў зламаць свой нацельны крыжык. Калі ён збіраўся гэта зрабіць, у яго ўдарыла маланка. Хлопец ператварыўся ў камень. Няўцешная нявеста Велляна ў той жа самы дзень прыйшла да гэтага месца і так доўга плакала, што яе слёзы ўтварылі возера, якое назвалі ў яе гонар – Віліяй.

Калі браць у разлік многія ўзгадванні пра Сцяпана, якія сустракаюцца ў фальклоры беларускага народа, то можна зрабіць вывад: яго прататыпам быў язычніцкі бог Велес. Сакральнай парай гэтаму богу была Велляна. Магчыма, гэты факт таксама якімсьці чынам мог паўплываць на назву дадзенага Сцёп-каменя. Падобныя камяні, якія называюцца «Сцяпан», ёсць не толькі ў гэтым раёне. Яны размяшчаюцца па ўсёй усходняй частцы Еўропы: у Талачынскім раёне, на тэрыторыі Слаўгарадскага раёна, таксама падобныя камяні ёсць у Смаленку і Твярской вобласці.

Першая і другая версіі выглядаюць больш рэалістычна, па меракаваннях археолагаў, бо каля гэтага каменя ў 1993 годзе праводзілі раскопкі. Побач з асноўным каменем знаходзіцца яшчэ адзін невялікага памеру. А, згодна з першым паданнем, Сцяпан акамянеў разам са сваім валом, з якім працаваў на зямлі. Менавіта гэты невялікі камень і ёсць акамянелы вол. Таксама падчас раскопак была знойдзена недалёка ад каменя невялікая сталбовая яма, у перыяд росквіту язычніцтва ў якой мог, меркавана, знаходзіцца драўляны ідал. Такая знаходка схіляе да апошняй з версій пра назву каменя.

Сцёп-камень пранізаны і ахутаны духам беларускіх народных легенд і паданняў. І гэтым самым ён з неверагоднай сілай прываблівае турыстаў, дае выдатную магчымасць стаць крыху бліжэй да гісторыі беларускай культуры і фальклора.