Гісторыя ўзнікнення Спаса-Праабражэнскай царквы ў Полацку на Вiцебшчыне

На тэрыторыі сучаснага Полацка размясцілася даволі старажытная пабудова сярэдзіны XII стагоддзя, якая мае назву Спаса-Праабражэнская царква. Царква ўзводзілася ў 1152-1161 гадах па iнiцыятыве Еўфрасінні Полацкай, якая ў той час была iгуменняй Спаса-Праабражэнскага манастыра. Храм, які будаваўся 30 тыдняў, стаў сапраўдным цудам архітэктурнага мастацтва дзякуючы выдатнай працы дойліда Іаана. Ён хацеў, каб будынак быў адзіным у сваім родзе і самым унікальным. Дойлiд змог поўнасцю рэалізаваць сваю задумку.

Архітэктар А. Порт стварыў новы праект храма, і ў 1833 годзе ён часткова быў перабудаваны. Гэта перабудова ўнесла ў яго некаторыя ноткі класіцызму. Былі адноўлены сцены царквы, заменена форма купала са шлемападобнага на цыбульны.

За доўгі перыяд існавання храм паспеў пабыць не толькі царквой, але і касцёлам. Некалькi разоў святыня была спустошана, а ў савецкі перыяд тут жадалi зрабіць музей. Але, нягледзячы на ​​закрыццё манастыра ў 1960 годзе, царква працягвала плённа працаваць. І за працяглы перыяд часу храм наогул быў адзіным з дзеючых на Полацкай зямлi.

Апісанне Спаса-Праабражэнскай царквы ў Полацку

Дзіўная Спаса-Праабражэнская царква будавалася пад уплывам розных архітэктурных стыляў. Яна зроблена як трохнефавы храм з адным купалам. Пасярэдзіне царква перакрыта шырокімі аркамі і прыгожымі скляпеннямі. На другім паверсе храма размясціліся балконы, да якіх вядзе невялічкая вузенькая лесвіца. З двух бакоў балконаў знаходзяцца дзве келлі, у адной з каторых жыла Еўфрасіння Полацкая, а другую займала яе блізкая сваячка.

Адметнай рысай Праабражэнскай царквы можна назваць яе акцэнт на вертыкальных дэталях, што візуальна выцягвае будынак. Ствараецца ўражанне храма, які імкнецца ўгару. Існуе меркаванне, што першапачаткова царква ўзводзілася як пахавальня, якая прызначалася для служак манастыра. Гэты факт выдатна тлумачыць такі невялічкі памер царквы.

Візуальна храм быў грунтоўна зменены шматлікімі перабудовамі, але самыя старажытныя муры, на шчасце, не былі закрануты. У вынiку на сённяшні дзень царква з'яўляецца адзінай з пабудоў XII стагоддзя на ўсёй Полацкай зямлі, якія дайшлі да нас.

Самым значным і важкім набыткам царквы можна назваць старажытныя фрэскі XII стагоддзя, якія маюць мастацка-гістарычную каштоўнасць. Доўгі перыяд часу гэтыя фрэскі хаваліся за пластамі пабелкі і тынкоўкі. Толькі ў сярэдзіне XIX стагоддзя іх пачалі трохі адкрываць. Усяго было раскрыта 12 частак фрэсак. Актыўна вялася рэстаўрацыя і аднаўленне. Аднак праца была складанай па прычыне знойдзенага роспісу больш позняга часу, якi таксама вельмi каштоўны.

Спаса-Праабражэнскі храм уваходзiць у пачэсны спіс намінантаў на ўключэнне яго ў прэстыжную Сусветную спадчыну ЮНЭСКА. У царкве знаходзяцца мошчы Еўфрасінні Полацкай, дакладная копія яе знакамiтага крыжа і вялікая колькасць важных царкоўных святынь. Менавіта гэты факт цікавіць мноства турыстаў і паломнікаў з усіх гарадоў нашай краіны.