Пяціглавы Аляксандра-Неўскі сабор з сярэдзіны XIX стагоддзя ўзвышаецца ў Кобрыне над ракой Мухавец. Ён нагадвае жыхарам не толькі пра веліч веры, але і пра слаўныя перамогі ў Айчыннай вайне 1812 года.

Храм у гонар перамогі і рэформы                             

Цагляны будынак праваслаўнага храма ў імя святога князя Аляксандра Неўскага пачалі ўзводзіць у Кобрыне ў 1864 годзе. Будаўніцтва сабора было прымеркавана да найважнейшай падзеі ў Расійскай імперыі – сялянскай рэформы і адмены прыгоннага права 1861 года.

Сродкі на будаўніцтва храма ахвяраваў былы начальнік Паўночна-Заходняга краю граф Міхаіл Мураўёў. Грошы таксама збіралі і часоваабавязаныя сяляне Кобрынскага павета.

• У 1866 годзе на пяціглавую царкву ўзнялі пазалочаныя крыжы, створаныя піцерскім майстрам Сакаловым.

• У 1867 годзе царкву асвяціў епіскап Брэсцкі Ігнацій.

• У 1868 адбылося канчатковае завяршэнне будаўніцтва.

Яшчэ больш глыбокі сэнс узвядзенне сабора набыло ў сувязі з тым, што храм заклалі на месцы пахавання рускіх воінаў, якія загінулі ў знакамітым Кобрынскім баі 1812 года.

Што значыла перамога пад Кобрынам?

 Гэта была першая і разгромная перамога рускай арміі над войскамі Напалеона ў вайне 1812 года. Бітва адбылася 15 ліпеня. Рускімі сіламі кіраваў кавалерыйскі генерал Аляксандр Тармасаў. У выніку бітвы было знішчана каля двух тысяч салдат саксонскай брыгады Кленгеля. Рускія страцілі ўсяго 77 салдат, 180 было паранена.

Кобрынскі поспех дазволіў адцягнуць частку французскіх войскаў з Маскоўскага напрамку. За перамогу Тармасаў атрымаў ад цара ордэн Святога Георгія. А горад Кобрын быў амаль цалкам разбураны і спалены артылерыйскім агнём рускіх гармат (уцалела толькі 80 пабудоў з 630).

Зараз побач з саборам знаходзіцца манумент у гонар перамогі пад Кобрынам.

Асаблівасці архітэктуры

Сабор Аляксандра Неўскага – архітэктурны помнік рэтраспектыўна-рускага стылю з рысамі класіцызму (архітэктар Іван Калянкевіч).

Асноўны аб'ём – крыжова-цэнтрычны. Ён завяршаўся магутным васьмярычным барабанам, а ў апошнія гады – маляўнічым пяцікупаллем на намётах. Плоскасныя фасады завершаны трохвугольнымі франтонамі. Арачныя аконныя праёмы абрамляюць архівольты. Галоўны ўваход аформлены накладным парталам з лучковым франтонам і арачнай ліштвай.

Храм-планетарый

Аляксандра-Неўскі сабор у Кобрыне быў зачынены ў пачатку 1960-х гадоў, набажэнствы ў ім не праходзілі. Будынак канфіскавалі нібыта па прычыне пажару, які здарыўся ў 1961 годзе па віне назіральніка.

Праз некаторы час савецкія ўлады храм пераабсталявалі ў планетарый. Але любавацца на штучныя зоркі мясцовыя жыхары ішлі з неахвотай. Тады з царквы зрабілі кінатэатр, а пазней у будынак пераехаў мясцовы музей.

Чарговай установай, якая размясцілася ў саборы, быў раённы архіў. Перад яго «наваселлем» у храме зрабілі рэканструкцыю, у выніку якой былі назаўжды страчаны багатая царкоўная бібліятэка і архіў сабора.

Адраджэнне і дзейнасць храма

Сабор вярнулі праваслаўным вернікам у 1989 годзе. Пасля невялікай перабудовы яго зноў асвяціў Мітрапаліт Мінскі Філарэт 12 верасня 1990 года, у дзень памяці дабравернага князя Аляксандра Неўскага.

Цяпер царква Аляксандра Неўскага – кафедральны сабор Кобрынскага благачыння Брэсцкай епархіі Рускай праваслаўнай царквы. Настаяцелем храма з'яўляецца протаіерэй Багдан Хома.