Сінагога ў Бабруйску

Яшчэ з XIX стагоддзя Бабруйск лічыўся магутным культурным і грамадска-палітычным цэнтрам беларускіх яўрэяў. Першая сінагога ў горадзе з'явілася XVIII-XIX стагоддзях. Яўрэйская абшчына была сілком выправаджана з гэтага будынка ў 1937 годзе, калі бальшавікі адабралі будынак у яўрэяў і арганізавалі тут склад. Гэты невялікі будынак стаіць у Бабруйску на вуліцы Сацыялістычнай і па гэты дзень, і ў апошнія дзесяцігоддзі тут дзейнічае сінагога. Але шлях да спакойнага існавання бабруйскай яўрэйскай абшчыны і самой сінагогі быў доўгім і вельмі складаным.

У 1939 годзе больш за 30% насельніцтва Бабруйска – яўрэі

Вайна прыйшла ў гэты горад вельмі хутка, і толькі нешматлікім жыхарам атрымалася паспець схавацца ад жорсткасці нямецкіх акупантаў. З 40 тысяч мірных жыхароў каля 25 тысяч загінуўшых падчас вайны былі яўрэямі, і гэта лічба складала амаль 80% усяго яўрэйскага насельніцтва Бабруйска.

Калі вызвалілі Беларусь, у горад сталі вяртацца яўрэі, якія змаглі з'ехаць да таго, як Бабруйск быў захоплены. Ім жа і прыйшлося адраджаць яўрэйскую суполку ў Бабруйску. Будынак сінагогі, размешчаны па вуліцы Лібкнехта, згарэў падчас вайны.

Барацьба яўрэйскіх вернікаў за ўласную сінагогу

У 1945 вернікі сабраліся афіцыйна зарэгістраваць яўрэйскую суполку ў горадзе, але атрымалі адмову ад уладаў. Прычына – адсутнасць сінагогі. Тады прадстаўнікі дыяспары папрасілі вярнуць ім будынак згарэлай сінагогі з умовай, што ўласнымі сіламі і сродкамі прывядуць яго ў парадак. У 1946 годзе ўлады, нарэшце, пагадзіліся і далі на аднаўленне яўрэйскага храма 7 месяцаў. Не прайшло і месяца, як усе работы былі скончаны, на іх з уласнай кішэні бабруйскія яўрэі выклалі 100 тысяч савецкіх рублёў.

Гарадское кіраўніцтва спачатку ацаніла старанні вернікаў, а потым адмяніла рашэнне аб рэгістрацыі абшчыны і адкрыцці сінагогі, бо ўбачыла ў іх дзеяннях не глыбокую веру, а нацыяналістычныя і антысавецкія мэты. Будынак апячаталі і зрабілі ў ім беларускую партшколу, потым – майстэрні таварыства інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны.

Сінагогу ў Бабруйску ў 1948 годзе адкрывалі і закрывалі некалькі разоў

Суполку, нарэшце, прызналі афіцыйна і адкрылі сінагогу, але недавер да занадта актыўных бабруйскіх яўрэяў у БССР застаўся. З вернікамі працягнулі змагацца, як з нацыяналістамі. У гэтым жа годзе сінагогу зноў зачынілі, потым адкрылі і зноў апячаталі. Яўрэі, якія стаміліся змагацца з рэжымам за будынак, сталі таемна збірацца групамі і маліцца ў сваіх дамах, што яшчэ больш раззлавала ўрад. У гэты час жадаючых заняць пустуючае прасторнае памяшканне знаходзілася ўсё больш і больш, але ў 49-м годзе яго аддалі пад дзяржархіў вобласці. Барацьба ўладаў і бабруйскіх яўрэяў працягвалася яшчэ доўгія гады, аж да 60-х. А вярнулі сінагогу іудзейскай дыяспары толькі ў пачатку 90-х.

Другое жыццё бабруйскай сінагогі

У 2002 годзе з Ізраіля ў горад прыехаў рабін Рауль Хабаба. З імем гэтага чалавека звязана адраджэнне сінагогі. І хоць рэстаўрацыя яшчэ ідзе, будынак ужо даўно актыўна прымае вернікаў. Цалкам функцыянуе пакуль яшчэ толькі малітоўная зала плошчай 150 м2.

Унікальнасць сінагогі ў Бабруйску - у свяшчэннай іўдзейскай кнізе Тора, якая захоўваецца тут. Не так даўно з Украіны для яе прывезлі найпрыгажэйшы каўчэг. У сінагозе 4 разы на тыдзень праводзяцца заняткі па вывучэнню Торы, традыцый і законаў яўрэяў.

Хутка тут з'явіцца дабрачынная сталовая, пакой для дзяцей. У праекце і адкрыццё музея традыцый яўрэйскага народа.