Руіны палаца Сапегаў у горадзе Высокае

Высокае: горад і яго гаспадары

Гарадок Высокае размешчаны на тэрыторыі, якая зараз адносіцца да Брэсцкай вобласці. Мы гаворым «зараз», таму што з пачатку XV стагоддзя, калі ён быў заснаваны, ён не раз мяняў не толькі адміністратыўную прыналежнасць, але і ўладароў. Было Высокае спачатку крэпкім купецкім горадам, невялікім, але дабротным, грунтоўным. У пераліку яго гаспадароў за стагоддзі існавання найбольш часта сустракаюцца прадстаўнікі знатных родаў Сапегаў і Патоцкіх. Сапегі ўнеслі найбольшы ўклад у развіццё горада.

На гербе горада намаляваная частка замка, які заснаваў у 1678 годзе Павел Сапега. Замак быў ключавой пабудовай, цэнтрам. Менавіта ён адзначыў лінію развіцця гарадка, ступень зацікаўленасці гаспадароў у гэтай рэзідэнцыі. Бо выбар у іх быў вельмі шырокі: па ўсёй Еўропе знаходзіліся палацы і маёнткі.

Палац: размяшчэнне і архітэктура

Палац Сапегаў задуманы і рэалізаваны як абарончае збудаванне. Месца для яго абрана такім чынам, каб можна было выкарыстоўваць прыродны ландшафт, дадаць традыцыйныя для таго часу фартыфікацыйныя «разыначкі» і атрымаць непрыступную крэпасць. Што было і зроблена. Сваю рэзідэнцыю Сапегі абнеслі земляным валам, умацавалі бастыёнамі, ірвом з вадой. Таўшчыня цагляных сцен складала паўтары метры. Для абароны быў прыстасаваны і бераг ракі Пульвы, яго падперлі плацінай, пабудаваўшы гаць і востраў. На востраве палац быў практычна непрыступны, ператварыўся ў цытадэль, а пад’езды да яго праглядваліся з башні ў некалькі паверхаў з трыма варотамі. Башня была схаваная ў таўшчыні землянога вала. Унутры замкавых сцен-умацаванняў размяшчалася радавое іменне – драўляны палац і гаспадарчыя пабудовы.

У выбары месца для пабудовы палаца Павел Сапега праявіў сябе не толькі як стратэг, але і як эстэт. Мясцовасць як ніякая іншая падышла для парка, гісторыя якога не менш цікавая, чым палаца.  Над яго планіроўкай і развіццём працавалі ў розны час вядомыя майстры. У многіх спецыяльных выданнях парк палаца Сапегаў у Высокім называецца самым прадстаўнічым з усіх падобных.

Але перш за ўсё – вайна, абарона і наступленне. Агульнавядома, што «калі гавораць пушкі, музы маўчаць». Вельмі напружаная была палітычная абстаноўка, і напруга захоўвалася стагоддзямі. І палац на самой справе прайшоў некалькі войнаў: Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай (1654-1667), Паўночная вайна (1700-1721) ,Вайна з Напалеонам (1812).

    Палац не раз гарэў, але яго аднаўлялі. У 1775 годзе гаспадары замка прымалі караля Станілава Аўгуста Панятоўскага. Можна здагадаць салідарнасць і прывабнасць пабудоў замка, калі ў іх спыняўся кароль, вядомы сваёй патрабавальнасцю.

    С пачатку XIX стагоддзя палац страціў сваё стратэгічнае значэнне, паступова перайшоў у заняпад.

    Палац: вобразы, аб’екты, мроі

    Зараз у даведніках гэта месца называецца «руіны палаца». Так яно і ёсць. Але тое, што захавалася – прадмет невычэрпнай цікавасці для турыстаў, крыніца натхнення для паэтаў, творчага імпульса – для мастакоў. Пачынаючы з беларуска-польскага мастака-падзвіжніка Напалеона Орды, яны імкнуцца захаваць у сваіх работах маляўнічасць і велічнасць руін графскага палаца. Ужо вельмі красамоўна яны сведчаць пра эпохі, якія прайшлі, узлётах і падзеннях, росквіце і заняпадзе.