Музей беларускага кнігадрукавання ў Полацку

У Віцебскай вобласці, у горадзе Полацку, існуе музей–запаведнік, што складаецца з 11 унікальных па сваёй сутнасці музеяў. Адзін з іх захоўвае ў сабе экспанаты, што ілюструюць развіццё беларускага кнігадрукавання. Музей носіць аднайменную назву.

Цяпер ён знаходзіцца ў старых памяшканнях некалі актыўна функцыянуючай Братэрскай школы Полацкага Богаяўленскага манастыра. Цяпер гэты будынак з'яўляецца помнікам архітэктуры XVIII стагоддзя. Музей жа адкрылі ў верасні 1990 года ў дзень святкавання 500 – годдзя знакамітага беларускага асветніка і першадрукара Францыска Скарыны, які нарадзіўся і доўгі час працаваў у Полацку.

Мастацкае афармленне і стварэнне непаўторнай атмасферы ў музеі было ўскладзена на таленавітыя рукі і розумы мастакоў С. Дзмітрыева і І. Куржалава. Тут адлюстраваны ўсе этапы развіцця кнігадрукавання ў Беларусі, пачынаючы з першых рукапісных скруткаў і заканчваючы сучаснай літаратурай. Наведвальнікі змогуць дэталёва азнаёміцца з гісторыяй стварэння пісьмовых прыладаў і кніжных ілюстрацый, убачыць сваімі вачамі як працавалі станкі. Гэты музей унікальны і на тэрыторыі Беларусі такіх больш няма.

Плошча музея размяшчаецца практычна на цэлым квадратным кіламетры і займае 15 пакояў. На двух паверхах выстаўлена больш за 2500 рарытэтных экспанатаў. Ільвіную долю ад гэтага ліку складаюць рукапісныя і старадаўнія друкаваныя кнігі, шмат тут і сучасных выданняў. Гартаючы старадаўнія падручнікі, наведвальнікі пазнаюць асаблівасці кірылічных і лацінскіх шрыфтоў. Друкаваныя экзэмпляры XXI стагоддзя дэманструюць лепшыя працы ў катэгорыі «Мастацтва кнігі».

Калекцыянерам старадаўніх паштовак, буклетаў і календароў таксама будзе тут вельмі цікава. Спецыяльна для знатакоў у музеі пададзена вялікая калекцыя часопісаў, газет і лістовак мінулых стагоддзяў, што адлюстроўваюць эпоху і модныя тэндэнцыі паліграфіі таго часу. Тэматычную атмасферу ствараюць і прадстаўленыя тут друкаваны станок, прэс для паперы і падсвечнікі. Госці часта любяць спрабаваць напісаць некалькі слоў на паперы з дапамогай паказанага тут пісьмовых прыладаў розных эпох: тут і гусіныя пёры, і старыя ручкі, і чарніла, і нават сучасныя аўтаручкі.

Трэба сказаць, што раней працэс друкарства быў вельмі нялёгкім. Напісанне адной кнігі займала некалькі гадоў, таму выданні і былі такімі цэннымі, ды і каштавалі нямала. Пасля вынаходства друкаванага станка кніг, вядома ж, стала ў разы больш. Аднак іх каштоўнасць ад гэтага ніяк не зменшылася.

Зазірнуць у мінулае і ўбачыць працэс стварэння кніг з дапамогай рукі чалавека можна і ў музеі. Тут узноўлена сапраўдная майстэрня перапісчыка, што завецца «скрыпторыем», дзе сядзіць манах з гусіным пяром у руцэ і старанна акрэслівае кожную літару.

Побач знаходзіцца і стылізаваная пад XVII-XVIII стагоддзі друкарня, у якой неадрыўна працуюць друкар і наборшчык. Пабываць у кабінеце навукоўца ці пісьменніка XVIII стагоддзя таксама можна дзякуючы наведванню музея беларускага кнігадрукавання ў Полацку. Большасць экскурсій праводзяцца на беларускай мове. Гэта стварае непаўторны настрой, які вяртае наведвальнікаў на некалькі стагоддзяў назад.