Вёска Удзела ў Віцебскай вобласці мала чым адрозніваецца ад іншых такіх жа невялікіх беларускіх населеных пунктаў. Праўда, тут ёсць невялікая, але вельмі значная разыначка, якая і павялічвае пазнавальнасць Удзела сярод не толькі мясцовых жыхароў, але і ўсіх беларусаў.

Тут з XVII стагоддзя існуе манастыр францысканцаў і касцёл Беззаганнага Зачацця Дзевы Марыі. Францысканцамі звалі сябе прадстаўнікі манаскага ордэна каталіцкага веравызнання, якія культывуюць апостальскую беднату, аскетызм і шчырае каханне да блізкага. Гэты ордэн, дарэчы, уваходзіць у спіс найстаражытнейшых – ён быў заснаваны яшчэ ў 1208 годзе святым Францыскам Асізскім.

Росквіт ордэна быў у XVIII стагоддзі, тады па ўсім свеце манахаў налічвалася 25 000. Сёння лік францысканцаў узрос да 30 000. Цяпер манахі маюць свае выдавецтвы, кіруюць і кантралююць некалькі навучальных устаноў. Звычайна яны апранаюцца ў цёмна-карычневую расу з поўсці, падпярэзваючы яе вяроўкай з ружанцамі, а на босыя ногі ў іх прынята апранаць сандалі. Таму іх досыць лёгка адрозніць ад іншых служыцеляў храмаў.

У канцы XVIII стагоддзя ў Удзела каля касцёла Беззаганнага Зачацця Дзевы Марыі быў збудаваны манастыр. Тады гэта быў цэлы комплекс з наяўнасцю патрэбных гаспадарчых пабудоў і брамай-званіцай з агароджай. Першапачаткова манастыр меў выгляд П-вобразнага корпуса, які, на жаль, быў зачынены ўладамі ў 1851 годзе. Зараз жа ад гэтай пабудовы захавалася толькі адно крыло. Астатнюю частку разабралі мясцовыя жыхары на цэглу ў канцы XIX стагоддзя.

Касцёл – гэта самая сапраўдная душа вёскі. Ён уяўляе сабою масіўны трохнэфавы будынак, упрыгожаны сакрысціямі па баках. Касцёл жа ўвасабляе ў сабе некалькі архітэктурных стыляў – класіцызм і барока. Цагляны будынак быў пабудаваны ў 1790 годзе на месцы старога драўлянага манастыра, дзе жылі манахі-францысканцы. Інтэр'ер цікава выглядае дзякуючы цыліндрычным скляпенням, над уваходам размяшчаюцца хары. Раней на гэтым месцы стаяў арган на 12 галасоў, таму сюды вельмі часта прыходзілі мясцовыя жыхары на нядзельныя і святочныя набажэнства.

У XIX стагоддзі касцёл разам з жылым корпусам манахаў забралі ўлады, і толькі ў 2000 гадах храм і астатняй ад манастыра пабудовы вярнулі каталікам. Цяпер на гэтай тэрыторыі размяшчаецца спартыўная пляцоўка і невялікая сажалка. Падвальнае памяшканне касцёла пераабсталявалі ў музей, дзе вернікі і госці горада могуць пазнаць крыху больш інфармацыі пра дзейнасць францысканцаў на тэрыторыі Беларусі ў XVIII - XIX стагоддзях.

У другой палове XIX стагоддзя манастыр на загад мясцовых улад вырашылі скасаваць, дзеяў толькі касцёл. Але пасля падзей Вялікай Айчыннай вайны амаль на сарок гадоў зачынілі і касцёл. У канцы XX стагоддзя настаяцелям храма быў прызначаны Ёзес Булка, які саматугам змог адрэстаўраваць будынак і прывесці яго ў належны выгляд. Ёзес смог давесці, што паўплываць на ход гісторыі можа ўсяго толькі адзін чалавек. Ён не толькі адрозніваўся вялікімі поспехамі ў справах будавання і рэстаўрацыі каталіцкіх святыняў, але і сваімі дзеяннямі і ўчынкамі ў дачыненні мясцовых жыхароў. Так, Булка дамогся таго, што 75% усіх яго вернікаў вялі здаровы лад жыцця. А такога поспеху дасягае далёка не кожны святар!