Магіла ўдзельнікаў паўстання 1863-64 гадоў у вёсцы Міневічы

Маштабнае паўстанне пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага 1863-1864 гадоў ахапіла вялізную тэрыторыю, якая выступіла супраць царскай Расіі. У яе ўвайшлі Польшча, Паўночна-Заходні край (менавіта так у тыя гады называлі Беларусь) і Валынь. Паўстанне пачалося стыхійна і завяршылася толькі ў 1864 годзе, калі паўстанцы пацярпелі знішчальнае паражэнне. Вялікая роля ў паўстанні была адведзена шляхце, што імкнулася адрадзіць Рэч Паспалітую яшчэ ў 1772 годзе. У паўстання Кастуся Каліноўскага была не азіная мэта, а яго ўдзельнікі падзяліліся на некалькі розных адгалінаванняў. У крыло «Белых» уваходзілі заможныя землеўладальнікі і шляхта, тыя, хто хацеў дабіцца сваіх мэт шляхам дыпламатычных перамоў з царскай Расіяй, і тыя, хто заручыўся заступніцтвам калег на Захадзе. Да «Чырвоных» адносіліся больш прагрэсіўныя ўдзельнікі паўстання, куды ўваходзілі небагатыя шляхцічы, жыхары гарадоў, студэнцтва сучасных поглядаў. Важкі ўнёсак у падрыхтоўку і далейшае развіццё паўстання ўнеслі студэнты Горы-Горыцкага земляробчага інстытута.

Зыходзячы са статыстычных дадзеных, паўстанне налічвала практычна восемдзесят тысяч удзельнікаў, якія не маглі нічога зрабіць супраць магутнага і падрыхтаванага расійскага войска, якое, няхай і не адразу, але падавіла бунт. Цяжкі лёс быў і ў ідэйнага натхніцеля Кастуся Каліноўскага, якога царскай жандармерыі выдаў бліжэйшы паплечнік. Спачатку Каліноўскага павінны былі расстраляць. Але паколькі генерал Мураўёў, на якога было ўскладзена заданне задушыць паўстанне, быў чалавекам цвёрдым і прынцыповым, ён загадаў павесіць Кастуся Каліноўскага на гарадской плошчы Лукішкі ў Вільні.

Магіла ўдзельнікаў паўстання 1863-64 гадоў у вёсцы Міневічы размяшчаецца ў маляўнічым хваёвым бору ў паўночна-ўсходняй частцы вёскі на беразе велічнага Нёмана. Пры адным толькі поглядзе на магілу можна без цяжкасці здагадацца, што яе рэгулярна наведваюць, пра яе клапоцяцца. Магіла прыбрана, дагледжана, на ёй размяшчаецца мноства лампадак і букетаў. На гэтым месцы стаіць масіўны гранітны камень з велічным крыжом, а сама магіла абгароджана. Такое ж месца апісвалася ў папулярным рамане Элізы Ажэшка «Над Нёманам», дзе гаворка ішла пра сорак пахаваных у гэтай мясцовасці герояў паўстання. Зараз дадзеныя пра загінулых прапісаны не толькі ва ўзрушальным рамане, але і на камені з граніту, пастаўленым пры садзейнічані палякаў яшчэ ў 90-х гадах мінулага стагоддзя. На крыжы выбіты словы «GLORIA VICTIS», што ў перакладзе азначае «Слава пераможаным». Лічыцца, што ў перыяд паўстання яго ўдзельнікі асабліва актыўна дзейнічалі ў маштабах вёсачкі Мазанова, а магіла ў вёсцы Міневічы знаходзіцца ў пары хвілін язды ад Мазанова.

Магіла ўдзельнікаў паўстання 1863-64 гадоў у вёсцы Міневічы шырока вядомая, што наведваецца і папулярная як у даследчыкаў магутнай фігуры Кастуся Каліноўскага, так і ў зацікаўленых турыстаў, якія шануюць гісторыю роднага краю.