Скрыжаванне вуліц Мельнікайтэ і Заслаўскай у Мінску адзначаны смуткам. Тут размешчаны абеліск памяці ахвяр Халакосту.

У Мінску на працягу ўсяго тэрміну акупацыі фашысцкімі войскамі ў час Вялікай Айчыннай вайны існавала габрэйскае гета, куды гітлераўцы зганялі габрэяў, у тым ліку мясцовых жыхароў і грамадзян іншых краін. 2 сакавіка 1942 г., рэалізуючы палітыку генацыду, акупанты расстралялі 5 тыс. вязняў гета. У гэтым ліку і 200 выхаванцаў дзіцячага дома разам з настаўнікамі і выхавацелямі.

Усіх зганялі ў яму і расстрэльвалі, расстрэльвалі без паніжэння і спагады. Калі ў хатах гета нікога не знаходзілі, то ўзрывалі хаты, каб не выжылі тыя, хто схаваўся. Выратавацца ўдалося толькі 13 чалавекам з усяго гета. Гэтыя лічбы смерці дзівяць нават сучаснага чалавека, у нейкай меры які звык з "карцінкай смерці".

Першы абеліск быў усталяваны ў Яме ў 1947 годзе, гэта была сціплая сцяна, а на ёй памятныя надпісы на рускай і мове ідыш. Доўгі час гэты помнік быў адзіным у СССР з надпісам на ідыш.

 Аўтары мемарыялу ў яго сучасным выкананні - Л. Левін, А. Фінскі, Э. Поллак. Датуецца ён 2000 годам. Уражлівай з'яўляецца ўжо сама ідэя, увасобленая архітэктурнымі і скульптурнымі сродкамі. Спуск у яму - 17 прыступак, па ім ідуць людзі (27 фігур, мастацка вырашаных у абстрактным абагульняючым стылі): адлітыя з металу, сімвалічныя фігуры, зборныя вобразы. Паверхня металу пакінута шурпатай, пакрытай болькамі расколінамі, і гэта ўспрымаецца трагічна і гарманічна: наперадзе смерць, якая скажае рысы, фігуры, твары.І не ратуе ні неба, колькі б ні звяртацца да яго ў нямым зове (першая, вядучая фігура), ні талент (замыкае фігура са скрыпкай - адначасовае ўвасабленне міралюбнага нацыянальнага духу).

У гэтай журботнай чарадзе дзеці, у наіўнай надзеі на выратаванне чапляюцца за дарослых. Спускаецца ў Яму сучасны наведвальнік мемарыяла, праходзіць той жа шлях, што і кожны з ланцужка асуджаных: яны назаўжды застылі, а якія ідуць аказваюцца нароўні то з адной, то з другой фігурай, абыходзячы іх усе. Мастацкія прыёмы аўтараў скульптуры прымушаюць яго прачуць смутак, пранікнуцца жахам таго, што адбылося.

Унізе, перад выбрукаванай брукам пляцоўкай устаноўлена сцяна з чорнага каменя, аналаг ранейшым, з такім жа памятным надпісам, каб памяталі.

І людзі памятаюць. Даты памінання сцяга паломніцтвам да месца мемарыялу, традыцыйнымі жалобнымі мітынгамі.

Памятаюць і тых высакародных гуманных жыхароў, якія пад страхам уласнай смерці ратавалі габрэяў падчас вайны ад дакладнай згубы. Частка мемарыяльнага комплексу - алея Праведнікаў свету, гэта ў іх гонар. Дрэвы імянныя, і з часам памяць усіх праведнікаў Беларусі будзе адзначана пасадкамі і таблічкамі з імёнамі на гэтай алеі.

Праца над помнікам доўжылася 8 гадоў. Усе працы былі ручнымі. Раскопкі не праводзіліся. А гэта значыць, што і ў рэчаіснасці Яма - месца жалобнае, месца святой памяці, месца, дзе кожны наведвальнік ад сузірання пераходзіць да зразумення і спагады і далей - да гуманізму.