«Кацюша…Ад шчасця слёзы лье…». Усім вядомыя гэтыя чуллівыя словы вайсковай песні, што з'яўляецца гімнам Вялікай Айчыннай вайны. Колькі слёз было праліта матулямі, жонкамі і дзецьмі па мужчынах, якія пайшлі на поле бою.

«Кацюша» - так пяшчотнае і з душэўным трапятаннем звалі савецкую баявую ўсталёўку, якую так любяць разглядаць зацікаўленыя хлапчукі ў школьных падручніках і майстраваць нешта падобнае дома разам з татамі. На разнастайных выставах, прысвечаных тэхніцы вайсковых часоў, «Кацюша» карыстаецца адменнай папулярнасцю. Аднак гэта не проста масіўная куча металу з жаночым імем, гэта наймагутнейшая тэхніка з велізарнай разбуральнай сілай. Менавіта «Кацюша» адыграла ў многіх баях вырашальную ролю за вызваленне мясцовага насельніцтва і многіх беларускіх гарадоў. На тэрыторыі былога савецкага саюзу ўсталявана немала манументаў, прысвечаных «Кацюшы». Адзін з самых буйных знаходзіцца ў Віцебскай вобласці ў горадзе Орша. Тут не толькі можна ўбачыць баявую ўсталёўку, але і ўшанаваць памяць гераічнай сілы, волі і мужнасці савецкіх салдатаў, якія загінулі пры выкананні абавязку.

Вызваленне Оршы было адным з самых цяжкіх за ўвесь перыяд Вялікай Айчыннай вайны. У саракавыя гады гэты горад лічыўся адным з самых важных чыгуначных вузлоў, таму тут можна было ажыццяўляць поўны кантроль усіх эшалонаў з баявымі ўсталёўкамі. У сувязі з гэтым немцы пабудавалі ў Оршы «ўсходні вал» с мэтай замацавання наступальных пазіцый і далейшага паходу на Смаленск.

Каб прадухіліць планы фашыстаў, савецкім камандаваннем было змушана запусціць эксперыментальную батарэю «Кацюша». Адкрыў першы залп капітан Іван Флёраў, расстрэльваючы немцаў на вакзале ў Оршы. Чаканы эфект быў павялічаны ў некалькі разоў: усяго за 8 секундаў вораг быў цалкам знішчаны, уключаючы варожую баявую тэхніку. Такім чынам, наступ фашыстаў на Смаленск атрымалася спыніць на 7 дзён. Гэта дазволіла нашым салдатам значна ўмацаваць свае пазіцыі.

Аднак на вайне не бывае доўгай радасці, за выняткам, вядома ж, перамогі. Крыху пазней уся батарэя Флёрава была знішчана фашыстамі, уключаючы саму «Кацюшу». Камандзір атрада таксама загінуў пры абароне таямніцы рэактыўнай усталёўкі. Толькі ў 1995 годзе Флёраву прысвоілі званне Героя Расійскай Федэрацыі.

Праз год, у 1996 годзе, у памяць пра гэты найбуйнейшы подзвіг савецкіх салдатаў у Оршы быў усталяваны мемарыяльны комплекс, які мае яшчэ адну назву – «За нашу савецкую радзіму!». Аўтарамі помніка сталі беларускія архітэктары і скульптары Юрый Градаў, Валянцін Занковіч і Леанід Левін. Гэтыя таленавітыя беларускія майстры таксама распрацавалі комплекс «Хатынь», за што ў дальнейшым атрымалі Ленінскую прэмію.

Сёння тут можна ўбачыць макет рэактыўнага комплексу «Кацюша», які рэальна ўяўляе ўсе прапорцыі і дэталі арыгінальнай баявой усталёўкі. Побач знаходзяцца 8-мятровыя рэйкі і мармуровы куб з таблічкай. Дарэчы, комплекс «Кацюша» ў Оршы ўваходзіць у спіс гістарычных і культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.