Невялікае мястэчка Іўе, якое раскінулася на неабсяжных прасторах Гродзеншчыны, неафіцыйна завуць не толькі беларускім Стамбулам, але і татарскай сталіцай Беларусі. І ўсё дзякуючы таму, што ў Іўі знаходзіцца выдатна захаваная мусульманская святыня, куды на шматлікія святы з'язджаюцца вернікі не толькі з Іўя, але і з бліжэйшых населеных пунктаў. У тыя дні, калі мусульмане адзначаюць свята Курбан-байрам, мячэць у Іўі з цяжкасцю размяшчае ўсіх ахвотнікаў. Памаліцца прыязджаюць не толькі татары, але і азербайджанцы з узбекамі. Цікава, што мястэчка Іўе называюць і беларускім Рыа-дэ-Жанэйра - дзякуючы статуі Хрыста, што знаходзіцца на ўзвышшы каля мясцовага касцёла і аддалена нагадвае знакамітую бразільскую славутасць.

Татарскае жыццё на прасторах Вялікага княства Літоўскага пачалося ў XIV стагоддзі, калі па ініцыятыве князя Вітаўта на тэрыторыю дзяржавы былі запрошаны татары, каб ахоўваць шырокія межы маштабнай дзяржавы, бо татары ў той час лічыліся магутнымі ваярамі. І ў Грунвальдскай бітве, дзе татары прымалі актыўны ўдзел, яны выдатна сябе зарэкамендавалі, аддана ваяваўшы на баку ВКЛ супраць ваяўнічых крыжакоў. За доўгія гады татары цалкам прыжыліся на беларускай тэрыторыі і ў вачах простых беларусаў перасталі лічыцца чужаземцамі. Нягледзячы на тое, што татары перанялі ў беларусаў некаторыя традыцыі і звычаі, яны засталіся адданымі мусульманскай веры. Цяпер у Іўі налічваецца амаль пяць сотняў татар.

Па прычыне таго, што ў Іўі жыло татарскае насельніцтва, ім дазволілі мець уласную святыню. У 1882 годзе мячэць у Іўі была цалкам адбудавана на сродкі каталічкі Эльвіры Замойскай. Цяпер у мячэці знаходзіцца памятная дошка ў гонар знакамітага мецэната. Праз гады ў мячэці з'явіўся мінарэт, пабудаваны на сродкі татар, якія эмігравалі на тэрыторыю ЗША. Асаблівасцю яе архітэктурнага аблічча таксама сталі некаторыя рысы стылістыкі мадэрн. Выдатны храм выфарбаваны ў зялёны колер, мае форму квадрата і падзелены на два памяшканні для асоб розных палоў.

Мячэці ў Іўі былі не страшныя ні вайсковыя канфлікты, ні прыродныя катаклізмы, ні час, які даволі часта не шкадаваў многія помнікі культуры. Яна выжыла ў гады кровапралітных войн і падчас улады Саветаў была адзінай мусульманскай святыняй, якая функцыянавала на прасторах беларускага краю. У савецкія часы ў храме кіраваў малітвай духоўны настаўнік імам, апрануты бедна і някідка сціплы чалавек. Таму мясцовыя камуністы не сталі зачыняць мячэць, бо палічылі, што імам не ўяўляе небяспекі для савецкай ідэалогіі. Цікавы факт, што мячэць у Іўі знаходзіцца на вуліцы Савецкай.

Мячэць працягвае актыўна функцыянаваць у нашы дні, бо Іўе – даволі цікавае мястэчка Беларусі, дзе мірна суседнічаюць мусульмане, каталікі, іўдзеі і праваслаўныя вернікі. Мячэць папаўняе спіс гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі і збірае пад сваім скляпеннем не толькі веруючых, але і адчыняе дзверы шматлікім турыстам, што прыязджаюць паглядзець на некранутую часам святыню.