Насельніцтва аграгарадка Вярэйкі, які знаходзіцца ў Ваўкавыскім раёне на Гародзеншчыне, складае ўсяго 1000 чалавек. Аднак на гэтай невялікай тэрыторыі захаваліся унікальныя архітэктурныя помнікі, паглядзець на якія прыязджаюць госці з усіх беларускіх рэгіёнаў. Нельга не сказаць пра касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі.

У гэтай беларускай глыбінцы каталіцкая парафія была заснавана крыху пазней - толькі ў 1789 годзе, тады як у многіх іншых гарадах гэта адбывалася на стагоддзе-два раней. Драўляны касцёл у Вярэйках быў узведзены таксама ў канцы XVIII стагоддзя. Трэці падзел Рэчы Паспалітай у 1795 годзе прадвызначыў лёс усёй Гродзенскай вобласці, якая адышла Расійскай Імперыі. Гаспадаром Вярэяк да канца XVIII стагоддзя быў Тэадор Бiспiнг, які валодаў на той час вёскай з 12-ю дварамі і 123-ма жыхарамі. Усяго праз дваццаць гадоў колькасць мясцовых жыхароў павялічылася амаль удвая, ды і сама вёска значна пашырылася.

Рыжскі Мірны дагавор 1921 года вызначыў далейшы лёс Вярэяк - гэтая вобласць Беларусі была аддадзена Польскай Рэспубліцы. Толькі да канца 1940-ых гадоў вёска ўвайшла ў склад Беларускай савецкай сацыялістычнай рэспублікі.

Калі казаць аб мясцовым касцёле Праабражэння Дзевы Марыі, то яго гісторыя вельмі цікавая. Усё пачалося з 1826 года і кампраміснага рашэння аб будаўніцтве каталіцкага храма. Дачка ўладальніка зямель Язэпа Бiспiнга і Тэадоры Сухадольскай - Аляксандра - была каталічкай з нараджэння, але, як той казаў, сэрцу не загадаеш, і дзяўчына закахалася ў праваслаўнага рускага афіцэра Аляксандра Светчына. Вядома ж, строгія бацькі доўга не згаджаліся на міжрэлігійны шлюб. Аднак было знойдзена рашэнне гэтаму любоўнаму пытанні - шлюб адбудзецца пры ўмове будаўніцтва ў Вярэйках касцёла, а ў вёску Кузьмічы павінны былі вярнуць праваслаўную царкву. І ўсё павінна было скончыцца спрыяльна, калі б не выйшаў праз пару гадоў указ аб забароне будаўніцтва касцёлаў без спецыяльнага дазволу. Дзякуй богу, да таго часу пытанне аб будаўніцтве касцёла Дзевы Марыі ўжо было вырашана і новы загад яго не закрануў.

Так, ў 1840 годзе з'явіўся на свет адзін з самых прыгожых беларускіх касцёлаў, які быў асвячоны ў імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі. Першым ксяндзом прызначылі Казімежа Констрыма. Праўда, у такім выглядзе, якім касцёл быў у XIX стагоддзі, сёння наведвальнікі Вярэяк убачыць яго не змогуць. Два стагоддзі і некалькі сусветных войнаў пакінулі адбіткі на абліччы каталіцкага храма.

У другой палове XX стагоддзя большасць беларускіх каталіцкіх храмаў была скасавана і перададзена праваслаўным вернікам альбо наогул пазачынялася. У 1964 годзе гэтыя падзеі закранулі і Вярэйскi касцёл: у яго знеслі калоны і дабудавалі візантыйскую вежу. У 1992 годзе мясцовыя жыхары паспрабавалі вярнуць касцёлу першапачатковы выгляд, аднак ніхто не мог дакладна ўспомніць, як храм выглядаў раней. Выратаваць справу атрымалася дзякуючы таму, што ў архiвах захаваліся дакументы. Так былі зноў вернутыя калоны і прыбрана вежа. Унутраны інтэр'ер касцёла ўпрыгожвае драўляная лесвіца, па якой хадзілі яшчэ прыхаджане ў XIX-XX стагоддзях. Побач з касцёлам размяшчаецца найпрыгажэйшы маляўнічы сад, у якім растуць некаторыя віды раслін, занесеныя ў Чырвоную кнігу. Вясной тут квітнеюць японская сакура і цюльпанавае дрэва, што стварае непаўторную казачную атмасферу разам са старадаўняй архітэктурай.