Каталіцкія храмы заўсёды даволі цікавыя з архітэктурнага пункту гледжання, асабліва калі маюць займальную, хай і не вельмі доўгую гісторыю. І асабліва выразна гэта прасочваецца ў невялікіх беларускіх паселішчах, для якіх такога роду храмы становяцца сапраўднай славутасцю і культурным цэнтрам.

Гісторыя аграгарадка

Размяшчэнне Мяжан з самага пачатку спрыяла развіццю вёскі, асабліва з улікам яе размяшчэння – у непасрэднай блізкасці ад мяжы Вялікага Княства Літоўскага і Лівоніі (тэрыторыі цяперашніх Эстоніі і Латвіі). Яна згадваецца ў летапісах яшчэ ў далёкім XVI стагоддзі. Сёння гэта частка Браслаўскага раёна Віцебскай вобласці, якая з'яўляецца цэнтрам Мяжанскага сельскага савета, куды таксама ўваходзяць такія бліжэйшыя населеныя пункты, як Бужаны, Хісткія, Краснасельцы, Новы Двор, Пашэвічы, Станковічы, Марцінковічы і інш. (усяго 69 вёсак, фальваркаў і хутароў).

Яшчэ адной значнай вяхой у гісторыі развіцця вёскі Мяжаны стаў перыяд, калі яна знаходзілася ва ўласнасці вядомага сярэднявечнага роду Радзівілаў. Яны шмат у чым прадвызначылі кірунак і маштабы яе развіцця. Дарэчы, за доўгія гады існавання ў вёсцы не адбылося якога-небудзь істотнага росту насельніцтва. Сёння тут пражываюць каля двух сотняў чалавек.

У гісторыі Мяжан значную ролю адыграў у пачатку XX стагоддзя Ю. Клос, архітэктар, фатограф і проста творчая асоба. Дзякуючы яму сучаснікі могуць даведацца, якой вёска была ў тыя гады, бо ён зрабіў мноства выдатных фатаздымкаў, у тым ліку тыя, што адлюстроўваюць побыт мясцовага насельніцтва. Курныя хаты, асобныя прыклады жылых (і не толькі) будынкаў, характэрныя пейзажы, што акружаюць гэта адасобленае месца, – усё гэта стала асновай для яго работ. Сёння іх можна сустрэць у Вільні, у Дзяржаўным гістарычным архіве.

Будаўніцтва касцёла

Касцёл Маці Божай Анёльскай быў узведзены адносна нядаўна, у 23-28-х гадах мінулага стагоддзя. Як ні дзіўна, але гэтым праектам (які, у сваю чаргу, з'яўляўся складовай часткай мясцовага манастырскага комплексу) заняўся якраз вышэйзгаданы Ю. Клос.

Касцёл з'яўляецца выдатным узорам драўлянага дойлідства XX стагоддзя. Фасад уяўляе сабой сцены з абчасаных бярвёнаў, на даху – тонкая драніца. У сценах зроблены разнастайнай формы праёмы для вокнаў, а ўзвышаюцца над ўсёй канструкцыяй вежы, зноў жа розныя па форме. На жаль, сёння мы бачым далёка не поўную карціну таго, што было тут яшчэ менш за стагоддзе таму. Віной таму – пажар, які адбыўся ў касцёле ў 1985 годзе, выкліканы ударам маланкі. Вядома, пазней, ужо з 1992 года ў касцёле Маці Божай Анёльскай пачаліся аднаўленчыя работы, накіраваныя на максімальна дакладнае ўзнаўленне архітэктуры арыгінала.

Тым не менш, у якім бы стане ні знаходзіўся гэты помнік рэлігіі і гісторыі, яго варта наведаць. У найбліжэйшай будучыні плануецца ўключэнне касцёла Маці Божай Анёльскай у вёсцы Мяжаны ў праграму асноўных турыстычных маршрутаў, уключаючы экскурсіі выходнага дня, а таксама туры культурнага і рэлігійнага характару.