Дзіўны касцёл Узвіжання Святога Крыжа быў пабудаваны на тэрыторыі даўнейшых каталіцкіх Кальварыйскіх магілкаў. Здаўна гэта месца прызначалася для пахавання каталіцкай шляхты і лічылася прывілеяваным. Тут знайшлі апошні прытулак члены старадаўніх дваранскіх сем'яў і прадстаўнікі найвышэйшага духавенства Рымска-каталіцкай царквы. Пазней з вялікай пашанай тут скончылася зямное жыццё выбітных вядомых прадстаўнікоў Беларусі, якія ўнеслі вялікі ўклад у гісторыю і развіццё нацыянальнага культурнага фонду.

Размешчаны ў маляўнічым і прыцягальна спакойным месцы, касцёл Крыжаўзвіжанні прыцягвае ўвагу сваёй багатай гісторыяй. Ва ўсе часы ён заставаўся месцам, куды прыходзілі вернікі не толькі з малітвамі і просьбамі, але і з падзякай.

Тэрыторыя могілкаў выглядае нямнога змрочна, аднак гэта не бянтэжыць турыстаў. Некаторыя магілы дагэтуль каранаваны захаванымі капліцамі-магільнымі. Пад касцёлам у крыпце пахаваны дзеячы царквы і мастацтва, якія бралі ўдзел у заснаванні і ўпрыгожванні храма.

Зводкі з гісторыі

Будынак Крыжаўзвіжанскага касцёла ў Мінску пабудаваны ў 1839 годзе на месцы старога драўлянага храма, некалі ўзведзенага манахамі кармеліцкага ордэна. Гэты каталіцкі сабор лічыцца адным з самых знакамітых за ўсю гісторыю Беларусі і Вялікага княства Літоўскага. У XIX стагоддзі ён стаў парафіяльным і некаторы час нават з'яўляўся філіялам Мінскага кафедральнага сабора. У 1930 г. касцёл Узвядзення Святога Крыжа застаўся адзіным дзейным каталіцкім храмам. Нягледзячы на тое, што ў пасляваенны час у будынку касцёла былі размешчаны рамесныя майстэрні, храм самым першым быў адрэстаўраваны і вернуты вернікам.

Цяпер Крыжаўзвіжанскі касцёл з'яўляецца часткай гістарычна памятнага кутка – Кальварыйскіх могілак, комплекс якіх, акрамя храма, уключае ў сабе непасрэдна могільнік і браму. Гэта месца мае статус архітэктурнага помніка, які мае велізарнае значэнне для рэспублікі. Пасля 1967 года тут было забаронена вырабляць пахаванні, аднак у канцы XX стагоддзя магільнік зноў стаў даступным на камерцыйным грунце. Тут ж былі змешчаны трагічна загінулыя ў 1999 годзе на Нямізе ў выніку масавай цісканіны людзей у падземным пераходзе.

Архітэктурныя элементы

Будынак Крыжаўзвіжанскага касцёла пабудаваны ў неагатычным стылі – прызнаным нацыянальным стылі віктарыянскай Англіі, які прыйшоў да нас з Сярэднявечча. Асноўная частка будынка храма зроблена з дзікага каменя. Алтарная частка, выкананая ў форме прамавугольніка, двухсхільны пакаты дах, выцягнутыя вузкія вокны з вітражамі – усе гэтыя характэрныя для стылю рысы былі пазычаны ў замежных архітэктурных будынкаў. Уваход у касцёл выкананы ў форме спічастага партала. Галоўны фасад вянчае вялікая квадратная вежа, падзеленая карнізам на дзве часткі. Дзве бакавыя капліцы адкрыты пасля рэканструкцыі, алтар левай капліцы асвячоны імем Найсвятой Панны Марыі, правай – імем Найсвятога Сэрца Ісуса.