Комплекс уніяцкага храма ў вёсцы Баруны

Беларускую вёску Баруны вы знойдзеце ў Ашмянскім раёне, што на Гродзеншчыне. Тут знаходзіцца даволі цікавы гістарычны і архітэктурны аб'ект – комплекс уніяцкага храма. Чаму гэта месца варта наведаць і ў чым яго разыначка, мы вам зараз распавядзем.

Над вёскай высіцца касцёл Пятра і Паўла. Храм першапачаткова не належаў каталікам, тут у самым пачатку яго існавання службы праводзіліся па канонах уніяцтва. 

Лічыцца, што храм у XVIII стагоддзі з каменя пабудавалі манахі-уніяты, тут служыў ордэн базіліян. У XIX стагоддзі, пасля адмены уніі, будынак аддалі праваслаўнай царкве. З 1921 года гэта прыход каталіцкага касцёла. Нягледзячы на змену канфесій, дзверы храма ні на дзень не зачыняліся. Ён быў моцна пашкоджаны ў гады Першай сусветнай, яго аднавілі ў час праўлення Польшчы, затым ён стойка вытрымаў атэізм савецкага перыяду і Другую Сусветную вайну. Да нашых дзён тут нават захаваўся старадаўні орган.

Адрозненне гэтага храма ад іншых культавых пабудоў вы ўбачыце адразу. У вочы кідаецца абсалютна несіметрычная кампазіцыя будынка. У гэтым яго ўнікальнасць, незвычайнасць і дзіўная прывабнасць. Знешняе аблічча спланавана так, што яркі акцэнт ставіцца на сілуэце ўсёй пабудовы. Па стылі ўніяцкі храм у вёсцы Баруны адносяць да позняга барока – на гэта паказваюць характэрныя яму прыёмы, формы і дэталі, якія выкарыстоўваліся будаўнікамі.

Манастыр з выгляду здаецца лёгкім і практычна бязважкім, плыўным і як быццам гнуткім. Такога эфекту архітэктарам атрымалася дамагчыся дзякуючы некалькім дэталям: ўваходы зробленыя ў выглядзе парталаў, паверхня сцяны галоўнага фасада – хвалістая, выкарыстоўваліся фігурныя франтоны, дэкаратыўную вежку пры будаўніцтве павярнулі на кут.

Манастыр

Сёння ў будынку Барунскага манастыра жывуць звычайныя людзі, якія часам і не ведаюць пра яго гістарычную каштоўнасць. Між іншым, жылы корпус манастыра цяпер знаходзіцца ў аварыйным стане. Да 1823 года пры ім працавала публічная школа-шасцігодка. У 1919 годзе тут адкрылася адна з першых на тэрыторыі сучаснай Беларусі настаўніцкая семінарыя нацыянальнага значэння.

Адна з найбольш шанаваных святынь Беларусі

У Баруны прыязджаюць не толькі ўбачыць найпрыгажэйшы комплекс уніяцкага храма і пазнаёміцца з гэтай часткай беларускай хрысціянскай гісторыі. У касцёле Пятра і Паўла захоўваецца абраз Барунскай маці Божай. Лічыцца, што яна трапіла на тэрыторыю Беларусі ў XVI стагоддзі з Візантыі. Пасля пажару захоўвалася ў віцебскіх базіліян, якія аднавілі святыню і перадалі яе на месца з'явы Багародзіцы, г. зн. у Баруны. Пад Храмам знаходзіцца крыніца, з якой можна выпіць святой вады.

У комплекс уніяцкага храма ў Барунах ўваходзяць і могілкі Першай Сусветнай вайны. Яны размешчаны ва ўсходняй частцы вёскі, уздоўж дарогі. Вельмі акуратныя і дагледжаныя: на зялёным газоне роўна размясціліся шэрагі магіл з глыбока ўкапанымі ў зямлю падпісанымі крыжамі. Загінулым тут афіцэрам устаноўлены надмагіллі.

У комплекс таксама ўваходзяць брама з агароджай, званіца і капліца другой паловы XVIII стагоддзя.

У верасні 1916 года ў ваколіцах гэтай вёскі Ашмянскага раёна немцы збілі расійскі бамбавік, і ніхто з членаў экіпажа, а іх было 4, не выжыў. У 1930-х гадах на брацкай магіле рускіх лётчыкаў ўсталявалі надмагільны помнік. Аднак да нашых дзён ён не захаваўся, і месца магілы цяпер дакладна не вядома. У 2009 годзе ў Барунах адкрылі помнік загінулым рускім лётчыкам.