На развіццё Гродзеншчыны ў 1914-1918 гадах дастаткова моцна паўплывала Першая сусветная вайна. Сто гадоў таму ў ваколіцах Гродзенскага краю доўгі час працягваліся кровапралітныя баі рускай арміі з кайзераўцамі. Зараз аб сумных падзеях стогадовай даўнасці ў межах Гродна нагадваюць хіба што велічныя фарты Першай сусветнай вайны, якія захаваліся да нашых дзён у не самым прэзентабельным выглядзе. Дадзеныя фарты да гэтага часу запатрабаваныя і даследчыкамі, якія вывучаюць перыпетыі гістарычнага развіцця Гродзенскага краю; і турыстамі, якія прыязджаюць бачыць магутныя помнікі, пакінутыя былымі войнамі; і простымі аматарамі, якія перыядычна самастойна спускаюцца ў фарты, каб засняць на фатастужку, як усё выглядае знутры.

Фарт – назва масіўнага абарончага збудавання, дзе знаходзіўся гарнізон, боепрыпасы і зброя. Першыя фарты ўтварыліся ў ваколіцах Гродна яшчэ ў XIX стагоддзі і ўяўлялі сабой земляныя ўмацаванні. Аднак, як паказала руска-японская вайна, гэтыя ўмацаванні апынуліся не асабліва надзейнымі і дзеяздольнымі, бо не маглі ў поўнай меры адлюстраваць наступ самага вынаходлівага ворага. Трэба было хуткімі тэмпамі будаваць нешта новае, больш мадэрнізаванае. Земляных умацаванняў налічвалася ўсяго сем, а засталося толькі тры: першае, другое і пятае ўмацаванне.

Дзякуючы ўказу імператара Мікалая II, у 1912 годзе пачалося будаўніцтва новых фартоў Гродзенскай крэпасці. Бетонныя збудаванні размяшчаліся за некалькі кіламетраў ад гарадской рысы па розныя бакі нёманскіх берагоў. Усяго было пабудавана трынаццаць паўнавартасных бетонных фартоў, астатнія так і засталіся альбо недабудаванымі, альбо і зусім толькі ў праекце. Будаўніцтва першых пяці збудаванняў было разгорнута ў канцы XIX стагоддзя і працягвалася два гады. Чацвёрты форт – адзіны ацалелы з часоў Першай сусветнай вайны. Ён выдатна захаваўся і размяшчаецца паблізу вёсачкі Стрэльчыкі Гродзенскага краю літаральна ў пары кіламетраў ад суседняй Польшчы.

Цікава, што раней бетонныя фарты былі цалкам абсталяваны для салдат, якія знаходзяцца там, пачынаючы з падвядзення асвятлення і заканчваючы сістэмай вентыляцыі. Для назірання за праціўнікам былі пабудаваныя спецыяльныя пасады, названыя бронекупаламі. Шматлікія ўваходы зачыняліся масіўнымі дзвярыма. Лічыцца, што такія фарты будавала мясцовае насельніцтва, інакш кажучы, простыя гарадзенцы. Гэта была вельмі прыбыткавая справа, дзе можна было добра зарабіць. Таму адбою ад жадаючых паўдзельнічаць у будаўніцтве не было. Работы не спыняліся нават у лютыя маразы. Доўгі час адступаючы, руская армія знішчала фарты. Менавіта таму ў прыстойным стане застаўся толькі чацвёрты. У ваколіцах паўразбураных ўмацаванняў можна ўбачыць масавыя пахаванні салдат ваенных гадоў.

Часта фарты выкарыстоўваліся не толькі рускай арміяй, але і войскамі праціўніка. Часам іх аддавалі пад складскія памяшканні. Фарты Першай сусветнай вайны, напаўразбураныя, закінутыя і пакрытыя мохам, абавязкова трэба паглядзець тым, хто падарожнічае па Гродзеншчыне і жыва цікавіцца ваеннымі ўмацаваннямі, пакінутымі беларускім землям найстрашэннымі ваеннымі ліхалеццямі.