У канцы XVIII стагоддзя пад кіраўніцтвам італьянскага архітэктара Дж. Сака на тэрыторыі маёнтка Свяцк, якi знаходзіцца пад Гродна, быў пабудаваны прыгожы палац. Узвядзенне гэтага і іншых збудаванняў цесна звязана з дваранскім родам Валовічаў, вядомага яшчэ з XV ст. Работы па стварэнні палацава-паркавага ансамбля былі завершаны ўжо ў XIX ст.

Як ствараўся дадзены архітэктурны комплекс?

У яго складзе вылучаліся палацавы будынак з 2-ма флігелямі, якія злучаліся галерэямі, парк з чароўнымі сажалкамі, капліца, а таксама гаспадарчая прастора.

Сака таксама займаўся афармленнем ўнутранага строя палаца. Для гэтага сюды былі запрошаны вядомыя майстры Т. Манькоўскі і А. Смуглевіч. Апошні разам з братам Францішкам выконваў размалёўку ў зале пасяджэнняў у галоўнай школе Вільні. Крыніцай мастацкіх ідэй сталі ўзоры антычнага мастацтва, што дапамагло надаць памяшканню асаблівы дух акадэмічнасці.

Што чакала палац у XX стагоддзі?

Першая сусветная вайна нанесла сур'ёзны ўрон палацава-паркаваму ансамблю Валовічаў. Асноўны будынак быў разграблены і разбураны марадзёрамі, якія вынеслі адтуль амаль усе каштоўныя прадметы. Да 1930-х гг. будынак ніяк не выкарыстоўваўся, і таму дажджавыя патокі і снегавыя масы праз пабітыя вокны і адтуліны ў даху, не сустракаючы перашкод на сваім шляху, пранікалі ўнутр памяшканняў, тым самым была пашкоджана тынкоўка і творы жывапіснага мастацтва. 

Пасля таго, як былую сядзібу перадалі ў вядзенне Міністэрства аховы здароўя Польшчы, тут адкрыўся наркалагічны санаторый. Усе рэстаўрацыйныя працы і рэканструкцыя асобных элементаў палаца выконваліся адпаведна з яго новаым прызначэннем.

Некалькі менш ансамбль пацярпеў у Другую сусветную вайну. З лістапада 1946 годы тут стаў размяшчацца эвакуацыйны шпіталь, які быў пераведзены з Нова-Барысава.

У 1971 г. на тэрыторыі сядзібы адкрылі туберкулёзны санаторый абласнога значэння. Пачынаючы з 2009 года ўласнікам усяго комплексу стала ААТ «Санаторый« Азёрны».

Архітэктурныя асаблівасці палацава-паркавага ансамбля Валовічаў

Дзякуючы намаганням рэстаўратараў І. Ядкоўскага і З. Ракасоўскага, а таксама праекціроўшчыка О. Сасноўскага, у 1930-33 гг. удалося аднавіць вонкавае аблічча і ўнутранае ўбранне разбуранай сядзібы. Пры гэтым дах з ранейшага чатырохсхільнага пераўтварыўся ў высокі мансардны, а лік труб скарацілася на дзве. Што тычыцца інтэр'ерных пераўтварэнняў, то былі перароблены пандус і лесвіца каля цэнтральнага ўваходу. Паколькі да 30-м гг. XX ст. галерэі былі значна пашкоджаны, а вокны ўвогуле выламаны, на фоне галоўнага фасада з'явіліся перакрыцці з бетону.

Істотныя змены закранулі і флігелi, дзе першапачатковыя дзвярныя праёмы ператварыліся ў вокны. Пры гэтым уваходныя прасторы з буйнымі арачнымі праёмамі ўтварыліся ў цэнтральных частках асноўных фасадаў.

Цікавая дэталь палацава-паркавага ансамбля Валовічаў

Недалёка ад будынка палаца можна заўважыць некалькі масіўных валуноў, паверхня якіх цалкам пакрыта мохам. Нягледзячы на ​​тое, што іх абыходзяць сваёй увагай экскурсаводы і энцыклапедычныя выданні, погляд турыстаў мімаволі падае на гэтыя прыродныя помнікі былых часоў. Паводле легенды, непадалёк ад сядзібы калісьці знаходзілася паганскае капішча, аднак пацвердзіць гэты факт пакуль не ўдаецца.

Свяцкі палацава-паркавы ансамбль можна лічыць адной з жамчужын Гродзенскага краю.